Giải thưởng Tạ Quang Bửu được Bộ KH&CN tổ chức hằng năm, là sự ghi nhận và tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Từ năm 2014 đến nay, 14 nhà khoa học là tác giả của các công trình khoa học xuất sắc và 3 nhà khoa học trẻ đã được trao tặng Giải thưởng trong tổng số hơn 270 hồ sơ đăng ký tham dự.

Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2020 được trao tặng cho 3 nhà khoa học thuộc các ngành Khoa học Y Dược, Toán học và Vật lý. Đây cũng là năm thứ 2 một nhà khoa học nữ được trao tặng Giải thưởng. Nhà khoa học đoạt giải thưởng được nhận Bằng chứng nhận của Bộ trưởng Bộ KH&CN và tiền thưởng theo quy định.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại buổi lễ. Ảnh: Hán Hiển 

Phát biểu tại lễ trao giải, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chúc mừng ngành khoa học, các nhà khoa học được tôn vinh đã có những nghiên cứu xuất sắc, đóng góp cho sự phát triển kinh tế, xã hội thời gian qua. Khi đất nước đứng trước những thách thức, khoa học công nghệ đã chứng minh vai trò quan trọng trên tuyến đầu.

"Trước hết, tôi xin chúc mừng các nhà khoa học được trao giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020. Tôi cũng gửi lời chúc mừng ngành khoa học và công nghệ trong năm qua đã luôn nỗ lực, kế thừa những kết quả đã đạt được, tiếp tục tạo nên những kết quả mới đáng mừng trong sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ nước nhà. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời chúc mừng các nhà khoa học, các đơn vị đã có những đóng góp rất cụ thể, thiết thực vào công cuộc chống đại dịch COVID-19 vừa qua.

Trong đó, có những kết quả nổi bật như số lượng các công trình nghiên cứu khoa học được đăng tải trên các tạp chí uy tín của thế giới tăng cao, số lượng các sáng kiến hữu ích để góp phần tăng năng suất lao động, cải thiện đời sống của nhân dân ngày càng nhiều. Ngành khoa học và công nghệ cũng đã có nhiều đóng góp để xây dựng, hình thành những đề xuất, kiến nghị đưa vào dự thảo chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm tới để trình Đại hội Đảng toàn quốc tới đây", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh chụp ảnh lưu niệm cùng các nhà khoa học đạt giải. Ảnh: Hán Hiển

Cũng theo Phó Thủ tướng, một điều đáng ghi nhận nữa là trong bối cảnh đất nước cùng cả thế giới cùng chống dịch Covid-19, những nghiên cứu khoa học, công trình nghiên cứu và ứng dụng tiếp tục được triển khai tại Việt Nam. 

"Điều đặc biệt quan trọng tôi muốn nhấn mạnh là chúng ta đã cùng nhau làm việc trên tinh thần khoa học, cống hiến tất cả vì công việc chung trong thời gian qua. 6 tháng cuối năm 2019 và 6 tháng đầu năm nay tuy rất khó khăn nhưng Việt Nam là một trong số rất ít các nền kinh tế vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng dương. Trong các nỗ lực của toàn xã hội không thể thiếu vai trò giới khoa học công nghệ.

Nhân ngày khoa học và công nghệ Việt Nam tôi xin trân trọng cảm ơn tất cả các quốc gia bè bạn, các tổ chức quốc tế, các cơ quan nghiên cứu thực tế, các nhà khoa học, các giáo sư, những người thầy quốc tế đã luôn đồng hành và giúp đỡ cho nền khoa học Việt Nam. Tôi tin rằng với sự đoàn kết, cùng chung mục tiêu cao cả là đem khoa học phục vụ nhân dân, phục vụ loài người, nhất định khoa học và công nghệ sẽ góp phần đưa đất nước chúng ta và cả thế giới vượt qua được những khó khăn. Trước mắt là việc vượt qua đại dịch COVID-19 vẫn còn đang hoành hành trên toàn cầu", Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh.

3 nhà khoa học xuất sắc nhận Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020

Ở lĩnh vực Y dược, nghiên cứu của PGS Vương Thị Ngọc Lan đã giúp Việt Nam ghi tên trên bản đồ y học thế giới về kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm. Trong các trường hợp thực hiện kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), chuyển phôi đông lạnh được xem là cho kết quả có thai sinh sống cao hơn so với chuyển phôi tươi ở các trường hợp vô sinh bị hội chứng buồng trứng đa nang.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020 cho PGS Vương Thị Ngọc Lan (lĩnh vực Y Dược). Ảnh: Hán Hiển 

Trước đây chưa có câu trả lời cho việc liệu chuyển phôi đông lạnh có thể cho kết quả tương tự ở phụ nữ vô sinh không bị hội chứng đa nang, nhóm tác giả đã tiến hành nghiên cứu trên 782 phụ nữ vô sinh không có hội chứng buồng trứng đa nang thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), so sánh tỉ lệ thai diễn tiến và tỉ lệ trẻ sinh sống của chuyển phôi đông lạnh với chuyển phôi tươi. Kết quả cho thấy chuyển phôi đông lạnh có hiệu quả tương đương chuyển phôi tươi, do đó có thể thực hiện đông lạnh phôi để giảm số phôi chuyển vào buồng tử cung, giảm biến chứng đa thai của thụ tinh trong ống nghiệm.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020 cho PGS. TS Phạm Tiến Sơn (lĩnh vực Toán học). Ảnh: Hán Hiển

Còn công trình nghiên cứu của PGS. TS Phạm Tiến Sơn (Đại học Đà Lạt) giải quyết vấn đề cơ bản trong toán học đó là, bài toán tối ưu nửa đại số: tìm giá trị nhỏ nhất của một hàm đa thức trên một tập nửa đại số (là tập được xác định bởi các phương trình và bất phương trình đa thức).

Dựa vào các kết quả nghiên cứu chứng tỏ nghiệm tối ưu của hầu hết các bài toán tối ưu đa thức hoàn toàn được xác định bằng cách giải một số hữu hạn các bài toán quy hoạch nửa xác định.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng Bộ trưởng Bộ KH&CN Chu Ngọc Anh trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2020 cho TS Nguyễn Trương Thanh Hiếu (lĩnh vực Toán học). Ảnh: Hán Hiển

Giải trẻ năm nay được trao cho TS Nguyễn Trương Thanh Hiếu. Công trình nghiên cứu của TS Hiếu đưa ra phương pháp khác để xác định chính xác quãng đường tự do trung bình không đàn hồi của điện tử năng lượng thấp trong vật liệu từ hướng tiếp cận điện môi. Hướng tiếp cận hiện tại là lựa chọn khác cho việc tính toán thời gian sống của điện tử nóng, vốn là một đại lượng quan trọng trong động học điện tử siêu nhanh.