Khởi nghiệp sáng tạo tăng trưởng mạnh cả về số lượng và chất lượng

Đề án "Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đến năm 2025" (Đề án 844) được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định ban hành vào ngày 18/05/2016 giao Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì thực hiện. Mục tiêu của Đề án 844 là tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, đồng thời hoàn thiện hệ thống pháp lý hỗ trợ các công ty khởi nghiệp.

Sau 4 năm triển khai, đề án đã hỗ trợ 110 doanh nghiệp với kinh phí hơn 100 tỉ đồng. Trong thời gian tới, định hướng của đề án là tiếp tục hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp thông qua các hoạt động nâng cao năng lực, hỗ trợ và liên kết, cơ sở pháp lí, truyền thông, hỗ trợ hoạt động. Mục đích là tạo lập môi trường thuận lợi để thúc đẩy, hỗ trợ quá trình hình thành và phát triển loại hình doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hướng tới một sự phát triển "thần tốc" trong 5 năm còn lại.

Cụ thể, đề án 884 đặt ra mục tiêu hỗ trợ 2.000 dự án khởi nghiệp và 600 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Con số 2.600 doanh nghiệp nhận sự hỗ trợ là rất lớn, gấp hơn 23 lần số doanh nghiệp nhận sự hỗ trợ trong 4 năm đầu tiên triển khai dự án. Ngoài ra, đề án cũng mong muốn giúp đỡ 100 startup gọi được vốn từ các nhà đầu tư mạo hiểm, hoặc thông qua mua bán và sáp nhập. Theo dự kiến, tổng giá trị ước tính của những đợt hỗ trợ và giúp đỡ gọi vốn sẽ lên đến 2.000 tỉ đồng.

Việc nở rộ các startup tại Việt Nam cũng đang thu hút sự quan tâm của rất nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm trong và ngoài nước. Theo thống kê, trong 3 năm trở lại đây vốn đầu tư cho các startup Việt Nam tăng nhanh. Năm 2018 vốn đầu tư cho startup là 889 triệu USD, gấp 3 lần năm 2017 và 5 lần so với năm 2016.

Theo đánh giá của ông Nguyễn Hồng Sơn, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, thời gian qua, việc đẩy mạnh hoạt động khởi nghiệp và khuyến khích tinh thần khởi nghiệp ở Việt Nam với nền tảng là các doanh nghiệp tư nhân có khả năng tăng trưởng nhanh dựa trên tài sản trí tuệ, công nghệ và mô hình kinh doanh mới đã trở thành hướng đi đúng đắn.

"Thời gian qua, số lượng và chất lượng các doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo ngày càng tăng, cả nước có hàng nghìn doanh nghiệp khởi nghiệp, gần 70 khu không gian làm việc chung, 50 cơ sở ươm tạo và tổ chức thúc đẩy kinh doanh, đã hình thành thêm một số quỹ đầu tư mạo hiểm của các tập đoàn tư nhân", ông Sơn đánh giá.

Mặc dù ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, nhưng theo các chuyên gia, nguồn vốn luôn là rào cản lớn nhất với hệ sinh thái Việt Nam trong cả thập kỉ qua. Đặc biệt, trong gian đoạn dịch bệnh Covid-19 hoành hành, nguồn vốn dành cho các startup nội địa lại càng khan hiếm.

Thống kê từ Techinasia cho thấy, vốn đầu tư vào lĩnh vực công nghệ ở Châu Á nói chung trong những tháng đầu năm 2020 đã giảm 52% so với cùng kì. Trung Quốc là quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất từ xu hướng này khi đầu tư chỉ bằng 30% so với một năm trước. Tại khu vực Đông Nam Á (bao gồm hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam) cũng chịu ảnh hưởng khi Singapore và Indonesia không lọt vào nhóm 5 quốc gia được đầu tư nhiều nhất.

 

Ảnh minh họa 

Đẩy mạnh hoạt động đào tạo về khởi nghiệp sáng tạo

Theo Bộ Khoa học và Công nghệ, đến hết năm 2019, đề án đã hỗ trợ tổ chức 244 khóa đào tạo, tập huấn về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo cho hơn 23 nghìn người là các chủ thể của hệ sinh thái. Trong đó, nhóm cá nhân, doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo chiếm tỷ lệ cao nhất, tiếp theo là lực lượng cán bộ quản lý địa phương, các tổ chức chính trị - xã hội, cơ sở giáo dục, cơ sở ươm tạo và đội ngũ huấn luyện viên, cố vấn khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Hoạt động đào tạo, tập huấn đã góp phần nâng cao năng lực, kết nối mạng lưới chuyên gia với các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, hỗ trợ các cán bộ địa phương trong việc tham mưu, ban hành cơ chế, chính sách về hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo kịp thời.

Chỉ riêng hai năm 2018 và 2019, gần 200 cá nhân thuộc các nhóm doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được đào tạo thông qua các khóa huấn luyện lý thuyết và thực hành. Trong đó, khoảng 10% số nhóm, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo được đào tạo để tiếp tục tham gia các chương trình thúc đẩy kinh doanh, kết nối đầu tư. Đơn cử, Đại học Huế đã kết nối cho sáu nhóm, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo nhận đầu tư hơn 5 tỷ đồng.

Đề án đã đào tạo 625 cố vấn, huấn luyện viên về khởi nghiệp sáng tạo. Ngoài các tỉnh, thành phố lớn, nhiều địa phương đã bắt đầu hình thành các mạng lưới cố vấn, huấn luyện viên hoạt động tích cực với sự hỗ trợ ban đầu của đề án, như Nghệ An, Huế, Quảng Nam, Vũng Tàu… Các cán bộ quản lý của các bộ, ngành, địa phương… cũng được đào tạo, từ đó hình thành mạng lưới các cán bộ đầu mối hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo giữa các tỉnh, thành phố để kết nối, trao đổi và chia sẻ kinh nghiệm xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại địa phương.

Năm 2019, có thêm sáu tỉnh, thành phố ban hành đề án hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo tại địa phương, trong khi nhiều địa phương cũng đã thành lập trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo, các cơ sở ươm tạo công nghệ và doanh nghiệp công nghệ. Một số trung tâm tập trung vào lĩnh vực đặc trưng của địa phương, vùng, như tỉnh Quảng Ninh có hai trung tâm ươm tạo lĩnh vực dược liệu, gốm sứ mỹ nghệ; tỉnh Bình Dương có Trung tâm Sáng kiến cộng đồng và Hỗ trợ khởi nghiệp tỉnh.

Cùng với hoạt động đào tạo, hỗ trợ, đề án chú trọng huấn luyện chuyên sâu cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong các cơ sở ươm tạo, tổ chức thúc đẩy kinh doanh. Đến hết năm 2019, thông qua các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, đề án đã hỗ trợ cho hơn 500 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó 52 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo kêu gọi được khoảng 900 tỷ đồng.

Tuy nhiên, Giám đốc Văn phòng đề án Phạm Dũng Nam cho biết, từ thực tế nâng cao năng lực cho các chủ thể của hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo đã bộc lộ những khó khăn cần tháo gỡ. Trong khuôn khổ của đề án, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai đưa chương trình đào tạo về khởi nghiệp sáng tạo thành các môn học chính khóa hoặc ngoại khóa trong các trường đại học, cao đẳng.

Hiện, có hơn 40 cơ sở giáo dục và đào tạo đã hình thành mô hình câu lạc bộ, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo. Mặc dù khung tài liệu, giáo trình về khởi nghiệp sáng tạo cho các cơ sở giáo dục đã có, nhưng khi phổ biến đến mỗi địa phương, các trường đại học, cao đẳng cần có hướng dẫn cụ thể để đưa ra chương trình phù hợp với từng loại đối tượng người học.

Bên cạnh đó, số lượng huấn luyện viên khởi nghiệp sáng tạo có năng lực chuyên sâu và kinh nghiệm truyền đạt còn ít; hoạt động thu thập, công bố thông tin về chuyên gia tư vấn, huấn luyện viên khởi nghiệp sáng tạo trong các lĩnh vực công nghệ chưa được thực hiện. Do đó, việc khai thác, tận dụng nguồn lực trí tuệ của chuyên gia, huấn luyện viên khởi nghiệp sáng tạo còn thấp, với khoảng gần 50 người trong cả nước.

Thực tế này đòi hỏi cần tổ chức các chương trình đào tạo huấn luyện viên chất lượng cao, có cơ chế thu hút chuyên gia nước ngoài. Cùng với đó, cần hoàn thiện các quy định về quản lý, đánh giá công nhận, công bố và điều phối hoạt động của mạng lưới chuyên gia khởi nghiệp sáng tạo. Thời gian tới, cần nâng cao năng lực cho đội ngũ vận hành các trung tâm, tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo tại địa phương để hình thành hệ thống đồng bộ, liên kết và tận dụng các nguồn lực của nhau hiệu quả.