PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài (thứ 3 từ trái sang) - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bệnh truyền nhiễm, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh

Kháng kháng sinh là vấn đề y tế nghiêm trọng bởi những tác động tiêu cực của nó đến hiệu quả điều trị và tỷ lệ sống sót của người bệnh. Đến năm 2050, số ca tử vong do kháng kháng sinh ước tính lên đến 10 triệu ca mỗi năm nếu không có sự can thiệp hiệu quả. Một trong những giải pháp giúp giảm tình trạng kháng kháng sinh và tăng hiệu quả điều trị là phát triển các phương pháp chẩn đoán nhanh, kịp thời và chính xác tình trạng kháng kháng sinh, từ đó trợ giúp việc đưa ra phác đồ điều trị, đồng thời có biện pháp cách ly giảm lây lan các chủng đa kháng, toàn kháng.

Trong những năm qua, các nhà khoa học trên thế giới và Việt Nam đã nỗ lực không ngừng nhằm tìm ra các phương pháp hỗ trợ điều trị, chuẩn đoán và phòng ngừa kháng kháng sinh. Một trong số đó là PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài (Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Bệnh truyền nhiễm, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh), chủ nhân của Giải thưởng Nhà Khoa học nữ xuất sắc năm 2023 do chương trình Giải thưởng Khoa học L’Oréal - UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học trao tặng.

PGS Nguyễn Thị Thu Hoài chia sẻ, niềm đam mê với vi sinh và miễn dịch trong bà được nuôi dưỡng từ rất sớm, ngay từ năm thứ 2 đại học, bà đã bắt đầu tham gia nghiên cứu khoa học. Trải qua thời gian học tập, nghiên cứu tại CHLB Đức và Vương quốc Bỉ về vi khuẩn tụ cầu vàng và cơ chế kháng thuốc trên vi khuẩn gram âm, bà về Việt Nam và tiếp tục con đường nghiên cứu khoa học về cơ chế kháng thuốc.

PGS Nguyễn Thị Thu Hoài nhận định, kháng kháng sinh là vấn đề nan giải, đa yếu tố và sự phát triển của kháng kháng sinh là không thể tránh được. Vi khuẩn có khả năng kháng thuốc rất nhanh chóng, chỉ sau một ngày sau tiếp xúc với kháng sinh, chúng sẽ có những biến đổi về hình thái và sinh học phân tử để giúp chúng tồn tại trong môi trường có kháng sinh.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hoài được trao Giải thưởng cho đề tài nghiên cứu “Phát triển quy trình phát hiện gen kháng kháng sinh (ARG) của trực khuẩn mủ xanh Pseudomonas aeruginosa trực tiếp từ các mẫu lâm sàng bằng kỹ thuật PCR giọt kỹ thuật số”. Điểm đặc biệt ở nghiên cứu này là nhóm của PGS Hoài đã áp dụng kỹ thuật PCR giọt kỹ thuật số (một công nghệ khuếch đại acid nucleic mới được phát triển gần đây, có độ nhạy, độ chính xác, độ tái lập cao, khả năng định lượng vi sinh ngay cả ở nồng độ rất thấp và khả năng hoạt động tốt với các mẫu bệnh phẩm). Nghiên cứu được thực hiện trên đối tượng là trực khuẩn mủ xanh P. aeruginosa - loại vi khuẩn gây ra nhiều bệnh nhiễm trùng, cả cấp tính và mạn tính, là nguyên nhân số 1 gây ra viêm phổi và suy hô hấp. Vi khuẩn này cũng là 1/6 nhóm/loài trong danh sách ESKAPE (viết tắt của tên 6 chủng vi khuẩn đa kháng với kháng sinh hiện nay) có khả năng đe dọa nghiêm trọng sức khỏe cộng đồng. Nghiên cứu hướng đến việc phát triển các xét nghiệm mới để phát hiện nhanh sự hiện diện của các gen kháng kháng sinh ngay trên mẫu lâm sàng, hỗ trợ tốt hơn cho các y, bác sỹ trong chẩn đoán kháng thuốc và gợi ý sử dụng thuốc, từ đó hỗ trợ quá trình điều trị, giảm sự phát triển và lây lan của tính kháng thuốc.

TS Trần Thị Kim Chi

TS Trần Thị Kim Chi - Trưởng phòng Hiển vi điện tử, Viện Khoa học vật liệu, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam.

Năm 2020, khi bắt đầu tìm hiểu về tích trữ năng lượng, TS Trần Thị Kim Chi (Trưởng phòng Hiển vi điện tử, Viện Khoa học vật liệu, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam) nhận thấy đây là hướng nghiên cứu có nhiều ứng dụng thực tế tại Việt Nam. TS Trần Thị Kim Chi cho biết: hiện nay, ắc quy hay pin chì acid (LAB) được dùng rất phổ biến trong nhiều ứng dụng như trong ô tô, điện thoại... Tuy nhiên, nhược điểm của LAB là sử dụng hóa chất độc hại, độ bền không cao, chu kỳ sạc/xả nhỏ. Gần đây, khi pin lithium ion (LIB) ra mắt, với khả năng xạc/xả nhanh, mật độ tích trữ năng lượng lớn, đã giúp loại pin này chiếm lĩnh được thị trường, tuy nhiên, xử lý loại pin này sau sử dụng lại đòi hỏi quy trình công nghệ phức tạp, không thân thiện với môi trường, cùng với giá thành rất cao. Chính vì vậy, các nhà khoa học đang hướng tới phát triển một loại pin mới - pin ion kim loại đa hóa trị. Loại pin này được đánh giá là thân thiện với môi trường, giá thành rẻ, với trữ lượng tự nhiên trong vỏ Trái đất rất lớn. Trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu, TS Chi cho rằng, việc phát triển loại pin này là rất cần thiết ở Việt Nam.

Mục tiêu trong nghiên cứu của TS Trần Thị Kim Chi là tìm hiểu tính chất của thế hệ pin ion kim loại đa hóa trị, sử dụng vật liệu nano MnO₂ lai hóa với graphene làm vật liệu điện cực dương để thay thế cho các loại pin hiện hành. Cơ chế làm việc của pin ion kim loại đa hóa trị cho thấy, vật liệu điện cực là yếu tố quan trọng quyết định đến hiệu suất điện hóa của thiết bị. Các vật liệu oxít kim loại chuyển tiếp lai hóa graphene cũng cho thấy tiềm năng lưu trữ cùng tốc độ phản ứng điện hóa khá nhanh (sạc nhanh). Với sự đa dạng trong thiết kế cấu trúc, tổng hợp từ nguyên vật liệu ban đầu rẻ tiền, đây sẽ là lớp vật liệu điện cực dương thân thiện với môi trường, tránh được việc khai thác mỏ gây ô nhiễm môi trường của các kim loại chuyển tiếp độc hại như coban trong LIB và LAB đang được sử dụng hiện nay.

PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung

PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu, Sản xuất và Chuyển giao Công nghệ, Viện Nghiên cứu và Ứng dụng Khoa học Công nghệ; Trưởng Bộ môn Hóa lý, Khoa Hóa học, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế.

Chặng đường gần 20 năm giảng dạy và nghiên cứu tại Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế, PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung vẫn luôn nuôi dưỡng trong mình niềm đam mê làm các sản phẩm hóa học ứng dụng, hóa học xanh, các dược chất thiên nhiên để chăm sóc và bảo vệ sức khỏe người dân. PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung chia sẻ: xuất phát từ sự quan tâm đến câu chuyện của dược liệu, thực vật bản địa và đặc trưng ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên, đặc biệt là tỉnh Thừa Thiên Huế, nhóm nghiên cứu đã quyết định thực hiện đề tài “Nghiên cứu về khả năng kháng khuẩn và ức chế hội chứng bệnh từ cây dược liệu đặc hữu ở Việt Nam, tìm ra mối tương quan giữa hợp chất tự nhiên và cấu trúc protein”. Mục tiêu của đề tài là sàng lọc các hợp chất tự nhiên từ một số cây dược liệu mới và đặc hữu tại Việt Nam như gừng đen, trứng nhện, tỏi đá Phong Điền, bồ công anh Việt Nam, nấm dược liệu…, khảo sát chi tiết cấu trúc, tính chất hóa học, tính chất dược lý và hoạt tính sinh học của các hợp chất tự nhiên, từ đó đánh giá khả năng ức chế vi khuẩn và hội chứng bệnh (Alzheimer, tiểu đường…).

Kết quả nghiên cứu của đề tài hướng đến việc xây dựng bộ dữ liệu về cấu trúc, tính chất của hợp chất tự nhiên tiềm năng trong ức chế vi khuẩn và một số hội chứng bệnh, làm cơ sở khoa học đáng tin cậy cho các nghiên cứu chuyên sâu về dược chất thiên nhiên và hóa dược để bào chế thuốc có nguồn gốc tự nhiên ứng dụng trong phòng và hỗ trợ điều trị bệnh, giúp nâng cao sức khỏe cộng đồng. Đề tài của PGS.TS Nguyễn Thị Ái Nhung được đánh giá là có ý nghĩa trong việc đóng góp các chất có hoạt tính sinh học cho kho tàng hóa học các hợp chất thiên nhiên, gợi mở những vấn đề thú vị cho nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm, tạo cơ sở ứng dụng dữ liệu tính toán áp dụng đối với các hợp chất trong nghiên cứu y sinh, dược học.