Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cùng GS.VS Nguyễn Văn Hiệu, GS Hoàng Tụy tặng hoa chúc mừng các nhà khoa học nhận Giải thưởng Tạ Quang Bửu (Ảnh: Văn Nguyên)

Tham dự buổi lễ có đồng chí Vũ Đức Đam, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ; đồng chí Nguyễn Quân, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ KH&CN; đồng chí Phạm Công Tạc, Thứ trưởng Bộ KH&CN, Trưởng Ban Tổ chức Giải thưởng cùng các thành viên Ban Tổ chức Giải thưởng; đại diện lãnh đạo các Bộ, Ban, ngành; các nhà khoa học có uy tín thuộc các Viện, trường đại học, cơ quan nghiên cứu trong cả nước và các cơ quan báo chí.

Giải thưởng Tạ Quang Bửu là giải thưởng của Bộ KH&CN, được tổ chức hàng năm nhằm khích lệ và tôn vinh các nhà khoa học có những thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy nghiên cứu khoa học cơ bản nói riêng và KH&CN Việt Nam nói chung tiếp cận trình độ quốc tế, tạo tiền đề cho KH&CN của đất nước hội nhập và phát triển.

Năm 2014 là năm đầu tiên Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã được trao tặng cho GS.TSKH Nguyễn Hữu Việt Hưng và PGS.TS Nguyễn Bá Ân với những công trình nghiên cứu cơ bản xuất sắc trong lĩnh vực Toán học và Vật lý.

Theo Ban tổ chức, Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2015 có nhiều nét mới. Cụ thể, Giải thưởng xét tặng cho các công trình nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên (toán học, khoa học máy tính và thông tin, vật lý, hóa học, các khoa học trái đất và môi trường liên quan, sinh học); Khoa học kỹ thuật và công nghệ; Khoa học y dược; Khoa học nông nghiệp… Một giải thưởng giành cho nhà khoa học trẻ dưới 35 tuổi thay vì dưới 30 tuổi như năm 2014.

Năm 2015, có 43 hồ sơ đăng ký tham dự thuộc tất cả các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật quy định trong quy chế, có 09 hồ sơ được các Hội đồng khoa học chuyên ngành đề xuất xem xét tại Hội đồng Giải thưởng. 

Kết quả, Hội đồng đã chọn ra được 03 tác giả của công trình khoa học xuất sắc và 01 nhà khoa học trẻ là tác giả của công trình khoa học xuất sắc. 

Bộ trưởng Nguyễn Quân trao thưởng cho 03 tác giả của công trình khoa học xuất sắc (Ảnh: Văn Nguyên)

Đó là GS.TSKH Đinh Dũng, Viện Công nghệ thông tin- Đại học Quốc gia Hà Nội với công trình “Xấp xỉ và khôi phục tín hiệu có số chiều rất lớn trên lưới thưa”. Công trình là một trong những đóng góp quan trọng nhất đối với bài toán tổng quát về xấp xỉ nhiều chiều, kết nối giữa lý thuyết xấp xỉ hàm nhiều biến kinh điển và các vấn đề hiện đại của toán học tính toán. Lý thuyết xấp xỉ hàm số nhiều biến- cơ sở của toán học tính toán và khoa học máy tính, có nhiều ứng dụng trong giải số phương trình đạo hàm riêng, xử lý ảnh, khôi phục tín hiệu. 

Kết quả của công trình đã được đăng trong tạp chí Nền móng của Toán học Tính toán, là tạp chí đứng thứ 5 trong lĩnh vực Toán học Tính toán do SCImago xếp hạng. 

GS.TSKH Nguyễn Đông Yên, Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam với cụm công trình khoa học “Nghiên cứu tính ổn định và tính ổn định vi phân của một lớp bài toán quy hoạch toàn phương không lồi”. Đây là hai công trình nghiên cứu mở đường cho một lớp bài toán có nhiều ứng dụng trong Lý thuyết tối ưu. Các công trình này đã đưa ra một khái niệm hoàn toàn mới để giải quyết lớp bài toán này một cách hiệu quả nhất. Công trình được đăng trong Tạp chí SIAM Journal on Optimization và đứng thứ 6 về chỉ số ảnh hưởng, thứ 7 về chỉ số trích dẫn.

PGS.TS Trần Thanh Hải, Trường Đại học Mỏ Địa chất với công trình khoa học “Bản chất đới trượt Tam Kỳ- Phước Sơn ở Miền Trung Việt Nam: Ý nghĩa kiến tạo và sinh khoáng của nó”. Công trình đã có phát hiện mới, quan trọng về lịch sử tiến hóa kiến tạo của địa khối Đông Dương. Đây là vấn đề đã và đang nhận được sự quan tâm lớn của các nhà khoa học trong và ngoài nước. Việc xác định được hoạt động magma-kiến tạo và tạo khoáng vàng xảy ra vào khoảng 400 triệu năm trước đã mở ra một cách tiếp cận mới trong việc nghiên cứu tiếp theo về các quá trình kiến tạo và sinh khoáng vàng khu vực Đông Dương nói chung, Việt Nam nói riêng. 

Bài báo được đăng trên Tạp chí Gondwana Research, là tạp chí quốc tế có thứ hạng cao, có uy tín cao trong lĩnh vực Địa chất, công bố các kết quả nghiên cứu trong các lĩnh vực địa chất và các lĩnh vực khác thuộc khoa học trái đất không phân biệt phạm vi không gian địa lý và thời gian địa chất.

Cũng trong Lễ trao tặng, Ban tổ chức đã trao Giải Nhà khoa học trẻ là tác giả của công trình khoa học xuất sắc, đó là PGS.TSKH Phạm Hoàng Hiệp- Viện Toán học, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam với công trình khoa học “Một đánh giá tốt nhất có thể của ngưỡng chính tắc”.

Công trình nghiên cứu một vấn đề quan trọng trong Lý thuyết kì dị có ứng dụng trong nhiều ngành toán học khác nhau. Kết quả của công trình tốt hơn hẳn các công trình trước đây và có khả năng giải quyết một giả thuyết được nhiều nhà toán học nổi tiếng trên thế giới quan tâm nghiên cứu. Công trình được đăng tải trên Tạp chí Toán học Acta Mathematica, là một trong năm Tạp chí Toán học đỉnh cao và kinh điển nhất của các Tạp chí Toán học thế giới.

Theo đó, mỗi Giải thưởng gồm: Bằng chứng nhận Giải thưởng của Bộ trưởng Bộ KH&CN và tiền thưởng 200 triệu đồng (đối với Giải thưởng dành cho tác giả của công trình khoa học) hoặc 50 triệu đồng (đối với Giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ là tác giả của công trình khoa học).

Thay mặt hội đồng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2015, GS Ngô Việt Trung cho biết, Giải thưởng Tạ Quang Bửu là giải thưởng quốc gia đầu tiên vinh danh các công bố khoa học xuất sắc ngang tầm thế giới. Đây là một trong nỗ lực lớn của Bộ KH&CN nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học Việt Nam trong bối cảnh số lượng các công trình khoa học của Việt Nam được công bố quốc tế ngày càng nhiều. Hội đồng cũng xét chọn chỉ gồm những nhà khoa học tiêu biểu mà không có sự tham gia của các nhà quản lý. Các công trình được trao giải thưởng Tạ Quang Bửu năm nay đều nằm trong top 3% danh mục hàng trăm tạp chí của từng chuyên ngành, mỗi công trình đều có thành tích đỉnh cao trong hướng nghiên cứu.

Toàn cảnh lễ trao tặng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2015 (Ảnh: Văn Nguyên)

Phát biểu tại lễ trao tặng, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân cho biết, những năm qua KH&CN có bước tiến rất quan trọng, đặc biệt từ khi có Luật KH&CN năm 2013, Chiến lược phát triển KH&CN đến năm 2020, Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành Trung ương Khóa 11, cũng như sự hiện diện của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước trong các sự kiện đặc biệt quan trọng là minh chứng cho sự quan tâm ngày càng lớn của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước đối với hoạt động KH&CN. Bộ trưởng cũng chia sẻ những khó khăn đối với các nhà khoa học Việt Nam và cho rằng cần tạo điều kiện tốt nhất cho các nhà khoa học nghiên cứu, tạo ra cơ chế mới thuận lợi, tiệm cận với thông lệ quốc tế để các nhà khoa học sáng tạo nhiều nhất, đóng góp nhiều nhất cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Theo Bộ trưởng, Quỹ Phát triển KH&CN Quốc gia là một phương thức mới hỗ trợ các nhà khoa học, tạo điều kiện thuận lợi nhất trong việc cấp phát kinh phí, thanh quyết toán và tài trợ để các nhà khoa học có thể có sự sáng tạo tự do nhất, hiệu quả nhất.