Dự Lễ trao Giải thưởng còn có Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế Trung ương Trần Tuấn Anh; Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến; lãnh đạo các ban, bộ, ngành Trung ương; đại diện các đại sứ quán, tổ chức quốc tế tại Việt Nam và các nhà khoa học xuất sắc của Việt Nam và thế giới.

Lễ trao Giải thưởng VinFuture là hoạt động chính trong Tuần lễ Khoa học VinFuture, diễn ra từ ngày 18 đến 21/1, tại Hà Nội. Chuỗi sự kiện mang tầm cỡ quốc tế, quy tụ các nhà khoa học kiệt xuất của thế giới tới Việt Nam để cùng chung tay thúc đẩy sứ mệnh phụng sự nhân loại một cách thiết thực, hiệu quả.

Giải thưởng khoa học, công nghệ thường niên toàn cầu VinFuture là một trong những giải thưởng khoa học công nghệ thường niên có giá trị lớn trên thế giới, được trao bởi Quỹ VinFuture, ra mắt tháng 12/2020. Quỹ VinFuture do ông Phạm Nhật Vượng, Chủ tịch Tập đoàn Vingroup, và phu nhân sáng lập.

Hệ thống giải thưởng gồm có Giải thưởng Chính (VinFuture Grand Prize) trị giá 3 triệu USD (khoảng 70 tỷ đồng) là một trong các giải thưởng khoa học thường niên lớn nhất từ trước đến nay trên toàn cầu.

Cùng với VinFuture Grand Prize, VinFuture còn có 3 Giải đặc biệt (mỗi giải 500.000 USD - khoảng 11,5 tỷ đồng) gồm: Giải thưởng cho nhà khoa học nữ; Giải thưởng cho các nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển; Giải thưởng cho các nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới.

Ngay trong năm đầu tiên, VinFuture đã tiếp nhận gần 600 dự án đến từ hơn 60 quốc gia và 6 châu lục. Trong đó, gần 100 dự án đến từ các nhà khoa học nằm trong top 2% được trích dẫn nhiều nhất thế giới và nhiều người trong số đó đã từng nhận được các giải thưởng cao quý như Nobel, Breakthrough, Giải Tang, Giải Japan Prize… Các dự án đã trải qua nhiều vòng xét duyệt bởi 12 thành viên của Hội đồng Sơ khảo và sau đó là 11 thành viên của Hội đồng Giải thưởng.

Theo Giáo sư Richard Friend, Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture, VinFuture đã giải quyết hai vấn đề lớn là "trau dồi và nuôi dưỡng sự  đổi mới". Thông qua việc nâng cao nhận thức về những đột phá trong khoa học và công nghệ, chúng ta có thể phá bỏ các rào cản, tạo sự chú ý cho những phát triển mới và truyền cảm hứng cho các thế hệ tương lai. Điều này có thể hiểu rằng, việc ghi nhận những thành tựu khoa học tại các giải thưởng như VinFuture sẽ giúp thúc đẩy sự đa dạng trong cộng đồng khoa học và mở rộng cơ hội tiếp cận của nhiều đối tượng trong ngành khoa học, công nghệ.

Phát biểu tại Lễ trao giải, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định, hai năm qua, nhất là trong thời khắc khó khăn nhất của dịch bệnh, cả nhân loại đã đặt niềm tin, hy vọng và trông chờ vào các nhà khoa học để tìm ra vaccine, thuốc chữa, phòng, chống COVID-19. Vaccine được ví như là "lá chắn thép" của nhân loại để vượt qua đại dịch COVID-19. Cả thế giới biết ơn, ngưỡng mộ các nhà khoa học - những người đã thực hiện sứ mệnh cao cả của mình.

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết, trong lịch sử phát triển của loài người, phát minh của những nhà khoa học đã làm thay đổi thế giới. Trong hành trình gian nan đam mê nghiên cứu, khát vọng cống hiến cho nhân loại, đã có nhiều nhà khoa học phải gánh chịu những hậu quả nặng nề trong khi tiến hành các thử nghiệm khoa học.

Điển hình như Galileo bị mù mắt do quan sát mặt trời quá nhiều để phát minh ra kính thiên văn; Marie Curie qua đời vì nghiên cứu phóng xạ; Michael Faraday bị nhiễm độc hóa chất do nghiên cứu điện phân… Thủ tướng bày tỏ thấu hiểu sự gian nan, vất vả, hy sinh quên mình của các nhà khoa học và còn những khó khăn, thách thức khác không thể cân đong, đo đếm được.

Theo Thủ tướng Chính phủ, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều rất chú trọng phát triển khoa học công nghệ, đặc biệt là các nghiên cứu khoa học có tính ứng dụng cao, góp phần mang lại hạnh phúc, ấm no cho nhân dân.

Người đứng đầu Chính phủ nhấn mạnh, việc tôn vinh những công trình đoạt giải thưởng là tôn vinh những giá trị khoa học đóng góp cho nhân loại, tôn vinh những nhà khoa học đã ngày đêm nghiên cứu bằng trí tuệ vượt trội, trái tim nhiệt huyết và khát vọng cống hiến cho loài người.

Tại Việt Nam, phát triển khoa học công nghệ  được xác định là quốc sách hàng đầu, là một đột phá chiến lược để phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Nhà nước đang đẩy mạnh thiết kế cơ chế, chính sách nhằm cụ thể hóa đường lối của Đảng, thúc đẩy huy động nguồn lực đổi mới sáng tạo để doanh nghiệp, xã hội và nhân dân vào cuộc, đưa khoa học công nghệ thực sự trở thành mục tiêu, động lực quan trọng, góp phần phát triển đất nước hùng cường và thịnh vượng; xác định mỗi người dân là chủ thể, là người thực hiện và thụ hưởng chính sách đổi mới sáng tạo. Đồng thời, việc thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo còn là chủ trương lớn để thể hiện trách nhiệm của Việt Nam với cộng đồng quốc tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay.

Nhân dân Việt Nam có truyền thống yêu chuộng hòa bình và khát vọng phát triển, luôn ca ngợi vẻ  đẹp nhân văn và giá trị cao cả của khoa học là tạo ra đột phá, nâng cao năng suất lao động, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân. Đồng thời, Việt Nam luôn trân quý, tôn vinh các nhà khoa học chân chính, đóng góp cho sự phát triển nhanh, bền vững của nhân loại.

Thủ tướng Chính phủ cho rằng, sứ mệnh của Giải VinFuture chính là cổ vũ và tôn vinh những nhà khoa học có công trình nghiên cứu xuất sắc mang tính ứng dụng cao, kiến tạo môi trường sống bền vững cho các thế hệ tương lai. Ngay trong mùa giải đầu tiên, VinFuture ghi nhận sự tham gia từ 60 quốc gia với gần 600 dự  án tranh giải, trong đó gần 100 dự án đến từ top 2% các nhà khoa học được trích dẫn nhiều nhất thế giới và hơn 1/3 ứng viên là nhà khoa học nữ. Nhiều người trong số họ từng nhận được các giải thưởng khoa học cao quý của thế giới.

Giải thưởng VinFuture được xét duyệt nghiêm túc, trách nhiệm bởi 2 Hội đồng độc lập với thành viên là các nhà khoa học, nhà phát minh, chuyên gia uy tín ở nhiều lĩnh vực trên thế giới. Đây thực sự là tín hiệu tích cực của một giải thưởng lớn và uy tín.

Thủ tướng mong muốn, truyền thống yêu chuộng hòa bình, nhân ái, trí tuệ của dân tộc Việt Nam được tỏa sáng trong mỗi doanh nhân Việt Nam để xây dựng đất nước phát triển và thực hiện trách nhiệm, lan tỏa giá trị tốt đẹp với cộng đồng quốc tế.

Người đứng đầu Chính phủ hoan nghênh, đánh giá cao và ghi nhận Tập đoàn Vingroup đã nỗ lực trong việc xây dựng và phát triển Quỹ VinFuture - Quỹ hoạt động phi lợi nhuận được sáng lập bởi Chủ tịch Tập đoàn Vingroup và phu nhân nhằm tôn vinh giá trị của khoa học công nghệ trên phạm vi toàn cầu. Thủ tướng mong muốn những bước phát triển mới trong việc ứng dụng các nghiên cứu của các nhà khoa học tại Việt Nam.

Cuộc hội tụ của trí tuệ, của khát vọng, của cống hiến, của tình hữu nghị

Tại buổi lễ, Ban Tổ chức đã công bố, vinh danh và trao giải thưởng dành cho “Nhà khoa học nữ” cho Giáo sư Zhenan Bao, người Mỹ gốc Trung Quốc với công trình nghiên cứu các vật liệu điện tử hữu cơ có đặc tính của da người. 

Giải thưởng cho các nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển thuộc về hai vợ chồng nhà khoa học người Nam Phi, Salim Abdool Karim và Quarraisha Abdool Karim, với công trình nghiên cứu giúp ngăn nguy cơ lây nhiễm HIV và giảm gánh nặng bệnh AIDS. 

Giải thưởng cho các nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới thuộc về Giáo sư Omar Yaghi, người Mỹ gốc Jordan, với công trình tiên phong khám phá ra vật liệu khung cơ-kim (MOFs).

Đặc biệt, thay mặt Ban Tổ chức, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã trao Giải thưởng Chính (VinFuture Grand Prize) cho ba nhà khoa học Katalin Kariko, Drew Weissman (Mỹ) và Pieter Cullis (Canada) với công nghệ mRNA, mở đường tạo ra các loại vaccine ngăn ngừa COVID-19 hiệu quả.

Phát biểu tại buổi lễ, chủ nhân các giải thưởng bày tỏ xúc động và vinh dự được nhận giải thưởng quý giá này; cho rằng, Giải thưởng VinFuture là ý tưởng thực sự tốt đẹp, với thông điệp mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn và sự hào phóng của sáng lập viên cũng như đất nước Việt Nam với mong muốn có được một thế giới tốt đẹp hơn; mong muốn được trở lại Việt Nam mến khách, tươi đẹp và năng động.

Ông Drew Weissman cho rằng công nghệ mới mở ra những vaccine mới cho nhiều bệnh tật khác nhau, đồng thời khởi đầu cho sự hợp tác giữa nhiều quốc gia. "Tôi không phải người nhận giải thưởng này mà hàng nghìn nhà khoa học đi trước và đi sau tôi sẽ tiếp bước những nghiên cứu này, tạo ra nhiều phương pháp chữa bệnh mới", ông nói.

Ông Pieter gửi lời cảm ơn đến người đã cộng tác với ông suốt nhiều năm, những nghiên cứu cơ bản sẽ thúc đẩy nghiên cứu sáng tạo, quyết định hướng đi của nghiên cứu về sau. Ông muốn chia sẻ câu chuyện vì sao có vaccine COVID-19 và khẳng định đây là điều có thể làm được.

Chia sẻ cảm nhận khi nhận giải thưởng, nhà khoa học Quarraisha Abdool Karim nói lời "Cảm ơn, chào buổi tối" bằng tiếng Việt Nam. "HIV là thách thức hằng ngày trong cuộc sống của chúng tôi. Đây không chỉ là giải thưởng cho hai vợ chồng, mà là tia sáng chi cho hi vọng của các nhà khoa học từ các nước đang phát triển, đang làm việc miệt mài tạo nên điều khác biệt cho thế giới", ông chia sẻ.

Còn nhà khoa học Salim Abdool Karim đặc biệt gửi lời cảm ơn tới hội đồng giải thưởng khi đã ghi nhận cam kết, cố gắng của hai nhà khoa học trong công tác nghiên cứu, cùng 260 thành viên từ 5 châu lục, hàng nghìn tình nguyện viên đã thực hiện nghiên cứu trong suốt 3 thập niên vừa qua.

Giáo sư Omar M.Yaghi bày tỏ xúc động và vinh dự khi nhận được giải thưởng này, đồng thời, gửi lời cảm ơn tới các thành viên hội đồng giải thường. VinFuture là một ý tưởng tuyệt vời với thông điệp mạnh mẽ, thể hiện tầm nhìn hào phóng của người sáng lập và đất nước Việt Nam. Ông chia sẻ bản thân xuất thân từ gia đình người tị nạn thấy cơ hội thành công ít ỏi. Cách vượt qua không chỉ chăm chỉ mà còn biết nói không với người nói rằng ý tưởng của chúng ta không ổn. Biết quan sát xung quanh dù cơ hội rất nhỏ cũng vẫn có thể thành công.