KH&CN tích cực đóng góp cho phát triển kinh tế-xã hội

Báo cáo tại Phiên họp toàn thể lần thứ 9 của Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho biết, thời gian qua, ngành KH&CN đã tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp, các nhiệm vụ trọng tâm theo chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về gắn kết nhiệm vụ KH&CN với ngành/lĩnh vực trong đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Đồng thời, tập trung cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; phát triển toàn diện hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo (ĐMST) quốc gia; tăng cường năng lực tiếp cận cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4; hỗ trợ doanh nghiệp ứng dụng, đổi mới công nghệ và bước đầu đã đạt được các kết quả quan trọng.

Cụ thể, tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực KH&CN với chất lượng ngày càng được nâng cao, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động KH&CN và ĐMST; các đề tài nghiên cứu thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đã cung cấp những luận cứ khoa học phục vụ sự lãnh đạo của Đảng; giúp các cơ quan nhà nước hoạch định chủ trương, đường lối phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an  ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc cho biết, thời gian qua, ngành KH&CN đã có nhiều thành tựu, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội. 

KH&CN đã tham gia, đóng góp đáng kể cho phát triển kinh tế, quốc phòng, an ninh với việc góp phần vào thành tích hoàn thành vượt mức chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp (IIP) 9,4% năm 2017, cao hơn mức tăng 7,4% của năm 2016; đóng góp trên 30% giá trị gia tăng sản xuất nông nghiệp và 38% giá trị gia tăng trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi.

Đầu năm 2019, trước tình hình bệnh dịch tả lợn châu Phi, Bộ KH&CN đã phối hợp chặt chẽ với Bộ NN&PTNT triển khai ngay nhiệm vụ để nghiên cứu công nghệ chế tạo kít chẩn đoán nhanh virus gây bệnh dịch tả lợn châu Phi.

87% các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh được ứng dụng trực tiếp vào sản xuất; đạt được nhiều kết quả trong chẩn đoán, điều trị, khám chữa bệnh, y tế dự phòng, đặc biệt đã làm chủ các quy trình ghép các tạng như: Tim, gan, thận, phổi, tụy - thận (đa tạng), nhiều kỹ thuật đã trở thành thường quy, áp dụng rộng rãi. Việt Nam trở thành nước thứ 4 tại châu Á sản xuất được vắc xin phối hợp Sởi - Rubella và một trong 43 nước sản xuất được vắc xin với giá chỉ bằng một nửa so với vắc xin nhập ngoại...

Tại địa phương, các tỉnh/thành phố đã tập trung ban hành nhiều văn bản về cơ chế chính sách cải thiện môi trường kinh doanh, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới công nghệ, thúc đẩy ứng dụng chuyển giao tiến bộ KH&CN vào sản xuất và đời sống; hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST; chú trọng ứng dụng tiến bộ KH&CN, xây dựng và bảo hộ nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm chủ lực, trọng điểm, sản phẩm đặc sản của địa phương; thúc đẩy hình thành liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị để nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm, hiệu quả sản xuất và sức cạnh tranh của sản phẩm hàng hóa;...\

Đã xuất hiện nhiều mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và sự vào cuộc đầu tư ngày càng mạnh cho lĩnh vực nông nghiệp từ các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp, tập đoàn lớn như: VinGroup, TH True Milk, FLC,... và cả các tập đoàn nước ngoài tham gia hợp tác theo hình thức đối tác công tư (PPP) như: Néstle, Syngenta...

Cùng với đó, tập trung phát triển thị trường doanh nghiệp KH&CN thông qua điều tra, tìm hiểu nhu cầu công nghệ của doanh nghiệp để triển khai tư vấn và kết nối cung - cầu; xây dựng cơ sở dữ liệu về cung - cầu công nghệ;...

Hiện, cả nước có 8 sàn giao dịch công nghệ, 50 vườn ươm công nghệ, doanh nghiệp KH&CN và nhiều chính sách ưu đãi của Nhà nước về thuế, sở hữu trí tuệ, đất đai, tín dụng,... Hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia đã được phát triển toàn diện với hành lang pháp lý tương đối đầy đủ, số lượng các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp tăng ở cả khu vực tư nhân và công lập, Cổng Thông tin khởi nghiệp ĐMST quốc gia đã cung cấp kịp thời các thông tin về hệ sinh thái khởi nghiệp ĐMST của Việt Nam,...

Cùng với đó, chất lượng, hiệu quả và trình độ nghiên cứu trong nước ngày càng tăng. Theo cơ sở dữ liệu Scopus, số bài báo của Việt Nam công bố trên các tạp chí KH&CN quốc tế giai đoạn 2014 - 2018 tăng hơn gấp đôi, từ 4.071 bài lên 8.821 bài, đặc biệt tăng mạnh trong 3 năm vừa qua.

Huy động đóng góp của doanh nghiệp đối với phát triển KH&CN

Theo báo cáo của Bộ KH&CN, việc giao chỉ tiêu kế hoạch và dự toán ngân sách sự nghiệp (NSSN) khoa học năm 2018 của các Bộ, ngành đã bảo đảm theo đúng Nghị quyết của Quốc hội, bảo đảm phân bổ, giao dự toán NSSN khoa học cho các đơn vị trực thuộc đúng dự toán đã được Thủ tướng Chính phủ giao. Năm 2019, Bộ KH&CN đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính trong thực hiện các quy định về lập, phân bổ dự toán.

Đồng thời hướng dẫn nội dung kế hoạch và dự toán NSSN KH&CN năm 2019 của các bộ, cơ quan ngang bộ và địa phương theo đúng quy định. Đến nay, về cơ bản các Bộ, ngành, địa phương đã bám sát hướng dẫn của Bộ KH&CN và đã bảo đảm phân bổ, giao dự toán NSSN khoa học cho các đơn vị trực thuộc đúng theo số đã được Thủ tướng Chính phủ giao.

Hiện nay, trong tổng kinh phí chi hoạt động KH&CN thì NSNN chiếm khoảng 52%, chi từ doanh nghiệp chiếm 48%. Đây là kết quả của việc đẩy mạnh xã hội hóa trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ so với tỷ lệ 70/30 của giai đoạn trước (2011 - 2015).

Kinh phí ngoài ngân sách cho hoạt động KH&CN đang ngày càng tăng cao, các doanh nghiệp ngày càng nhận thức vai trò của KH&CN trong phát triển bền vững, do đó tăng cường đầu tư cho phát triển KH&CN đặc biệt là các doanh nghiệp, tập đoàn lớn như Viettel, VNPT, TH true MILK, Vingroup, Thaco,... Năm 2015 có khoảng 200 doanh nghiệp lập Quỹ phát triển KH&CN, đến năm 2018 đã có trên 600 doanh nghiệp lập quỹ.

Ông Phan Xuân Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội phát biểu tại phiên họp.

Tại phiên họp, các đại biểu khác cũng đều nhất trí cho rằng thời gian qua KH&CN đã có những đóng góp lớn trong việc phát triển các ngành, lĩnh vực như nông nghiệp, y tế, quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, năm 2020 là thời điểm ngành KH&CN cần đạt được các mục tiêu chiến lược đặt ra, do đó, ngành cần có các giải pháp đột phá; xây dựng các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp KH&CN, doanh nghiệp khởi nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu, ứng dụng và đổi mới công nghệ. Hiện một số tập đoàn lớn như Viettel, Vingroup,... nhờ đầu tư cho KH&CN đã có những bước đột phá rất lớn, giúp doanh nghiệp phát triển, đổi mới sáng tạo, tăng năng suất lao động.

Ngành KH&CN cần có thêm giải pháp để huy động cao hơn nữa đóng góp của doanh nghiệp đối với phát triển KH&CN; Đối với các tổ chức KH&CN, cần đẩy mạnh hơn nữa cơ chế tự chủ để khuyến khích việc chuyển giao sản phẩm nghiên cứu, thực hiện nghiên cứu theo đặt hàng, gắn nghiên cứu với ứng dụng,...

Phát biểu tại buổi họp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội Phan Xuân Dũng nhấn mạnh, qua báo cáo, thảo luận và đánh giá của các Đại biểu Quốc hội cho thấy, KH&CN thời gian qua có bước tiến quan trọng, đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng và an ninh. Điều đó được thể hiện qua tất cả các chỉ tiêu phát triển, thứ bậc tăng trưởng, số lượng bài báo công bố quốc tế, chỉ số ĐMST toàn cầu và đánh giá của các bộ ngành về đóng góp của KH&CN,...

“Như vậy, KH&CN đã thực sự trở thành động lực để phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh”, đồng chí Phan Xuân Dũng khẳng định.

Bên cạnh đó cũng có những bất cập cần giải quyết trong thời gian tới. Đồng chí đề nghị các bộ, ngành tiếp tục hoàn thiện báo cáo, trong đó cần nêu rõ kết quả đạt được, hạn chế và các kiến nghị. Đối với Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường Quốc hội, đồng chí đề nghị hoàn chỉnh báo cáo ý kiến của Ủy ban thẩm tra để gửi trước Kỳ họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sắp diễn ra vào 20/5.