GII bao gồm nhiều tiểu chỉ số/tiêu chí. GII 2018 được tổng hợp từ 80 tiêu chí (so với 81 năm 2017), được lấy từ hơn 30 nguồn tài liệu của các tổ chức công và tư quốc tế, trong đó có 57 chỉ số “cứng”, 18 chỉ số tổng hợp và 5 chỉ số từ các cuộc điều tra, trong các lĩnh vực: thể chế/tổ chức, nhân lực và nghiên cứu, cơ sở hạ tầng, trình độ phát triển của thị trường, trình độ phát triển kinh doanh, đầu ra công nghệ và tri thức, kết quả sáng tạo. Các tiểu chỉ số này được phân chia theo 7 trụ cột. Trong đó 5 trụ cột đầu tiên thuộc “Nhóm tiểu chỉ số đầu vào của ĐMST” (gồm: Thể chế/tổ chức, Nguồn nhân lực và nghiên cứu, Cơ sở hạ tầng, Trình độ phát triển của thị trường, Trình độ phát triển kinh doanh) và 2 trụ cột sau cùng thuộc “Nhóm tiểu chỉ số đầu ra của ĐMST” (gồm: Đầu ra của tri thức và công nghệ và Đầu ra sáng tạo).

GII được coi là là một công cụ định lượng chi tiết giúp các nhà ra quyết định toàn cầu hiểu rõ hơn về cách kích thích hoạt động sáng tạo để tạo động lực cho phát triển kinh tế và con người. Báo cáo của WIPO về ĐMST là tài liệu tham khảo hàng đầu về năng lực ĐMST hiện nay của các nước.

GII 2018 có chủ đề: "Tiếp năng lượng cho thế giới bằng đổi mới sáng tạo"

Chủ đề của GII 2018 "Tiếp năng lượng cho thế giới bằng đổi mới sáng tạo", xem xét nhu cầu gia tăng tăng việc làm trong công nghệ xanh thân thiện môi trường trong bối cảnh nhu cầu năng lượng ngày càng tăng trên toàn thế giới. Các dự báo chỉ ra rằng vào năm 2040, thế giới sẽ tiêu thụ năng lượng nhiều hơn tới 30% so với hiện nay và cách tiếp cận thông thường để mở rộng cung cấp năng lượng là không bền vững khi đối mặt với biến đổi khí hậu.

"ĐMST rõ ràng là cần thiết để giải quyết phương trình năng lượng/môi trường, nhưng chúng ta hãy nhớ rằng ĐMST như vậy không thể chỉ là công nghệ. Các mô hình kinh tế, xã hội và kinh doanh mới là bắt buộc, bao gồm cả các nỗ lực để thúc đẩy các thành phố thông minh, giải pháp đi lại dựa trên chia sẻ phương tiện - và công dân toàn cầu có thông tin tốt hơn về tác động của các chính sách năng lượng khác nhau. Cuối cùng, chúng ta phải đảm bảo rằng các giải pháp cho những thách thức năng lượng của chúng ta phù hợp với nhu cầu của địa phương." Bruno Lanvin, Giám đốc điều hành của INSEAD về các chỉ số toàn cầu nói.

“Trong lĩnh vực năng lượng, ĐMST là sống còn đối với chiến lược doanh nghiệp. Các nhà quản lý năng lượng nhận thức rõ về chuyển đổi mà họ phải đối mặt, các công ty đổi mới sử dụng các loại năng lượng và công nghệ phân phối mới sẽ quyết định khả năng sống sót của họ trong chuyển đổi như thế nào. Theo nghiên cứu của chúng tôi, khi năng lượng tái tạo trở nên khả thi hơn, ngành công nghiệp năng lượng có tiềm năng trở thành một ngành hàng đầu cho ĐMST.” Barry Jaruzelski, Giám đốc chiến lược và tư vấn kinh doanh của PwC, là một trong những Đối tác tri thức của GII, cho biết.

Báo cáo năm nay khuyến nghị: Cần có những tiến bộ công nghệ mới trong toàn bộ chuỗi giá trị năng lượng và chính sách công sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc hướng dẫn chuyển đổi sang năng lượng sạch hơn.

Khái quát xếp hạng GII 2018

Với thứ hạng 17 năm nay, Trung Quốc đã lọt vào Top 20 nền kinh tế ĐMST nhất thế giới và trở thành nền kinh tế có thu nhập trung bình đầu tiên trong top 20. Báo cáo Chỉ số GII nhận định Trung Quốc đại diện cho một bước đột phá của một nền kinh tế có sự chuyển đổi nhanh chóng được định hướng bởi chính sách của chính phủ, ưu tiên cao cho nghiên cứu và phát triển (R&D). Trong bài phát biểu tại Lễ công bố GII 2018, Tổng Giám đốc WIPO Francis Gurry nhận định: "Sự tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc phản ánh một định hướng chiến lược được thiết lập từ lãnh đạo đến phát triển năng lực đẳng cấp thế giới trong ĐMST và dịch chuyển nền tảng cấu trúc của nền kinh tế sang các ngành công nghiệp thâm dụng tri thức tri thức hơn, dựa vào ĐMST để duy trì lợi thế cạnh tranh. Điều này báo trước sự xuất hiện của ĐMST đa cực". Năm ngoái, người đứng đầu WIPO đã lưu ý: "ĐMST là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong nền kinh tế toàn cầu ngày càng dựa trên tri thức, nhưng đầu tư nhiều hơn nữa là cần thiết để giúp thúc đẩy sự sáng tạo của con người và tăng trưởng kinh tế. ĐMST có thể giúp tăng trưởng kinh tế cao trong ngắn và dài hạn”. ĐMST cũng được WIPO coi là có vai trò then chốt, động lực của tăng trưởng kinh tế và thịnh vượng.

Trong bảng xếp hạng GII 2018, Thụy Sĩ vẫn giữ vị trí số một trong năm thứ 8 liên tiếp. Thụy Sĩ được xếp hạng cao nhất trong các chỉ số liên quan đến bằng sáng chế và sở hữu trí tuệ, cũng như trong sản xuất sản xuất công nghệ cao và trung bình. Đây là một trong những nước đi đầu về chi tiêu và chất lượng R&D của các trường đại học. Thứ tự tiếp theo trong Top 10 GII 2018 là: Hà Lan, Thụy Điển, Anh, Singapore, Mỹ, Phần Lan, Đan Mạch, Đức và Ai-Len. Hoa Kỳ đã giảm xuống vị trí thứ 6 trong GII 2018 (so vơi vị trí thứ 4 năm 2017), đây là một cường quốc đổi mới sáng tạo, đã tạo ra nhiều công ty công nghệ cao hàng đầu thế giới và những đổi mới làm thay đổi cuộc sống.

Top 20 GII 2017
 

Nguồn: GII 2017-2018, WIPO

Năm nay, tất cả các nền kinh tế trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và Châu Đại Dương đều nằm trong top 100 trong GII. Trong khu vực này, Singapore (5), Hàn Quốc (12) và Nhật Bản (13) được xếp hạng cao nhất. Singapore giữ vị trí hàng đầu trong các chỉ số sau: hiệu quả của chính phủ, chất lượng quy định pháp luật và luồng đầu tư trực tiếp nước ngoài. Singapore là nước đứng đầu về ổn định chính trị và an toàn, vốn hóa thị trường, dòng đầu tư trực tiếp nước ngoài, sản xuất công nghệ cao và trung bình và xuất khẩu ròng công nghệ cao.

Nhật Bản đứng thứ nhất trong một số chỉ tiêu: tổng chi tiêu trong nước cho R&D được tài trợ bởi các doanh nghiệp, bằng sáng chế đăng ký ở hai văn phòng trở lên và trả tiền bản quyền. Hàn Quốc duy trì thứ hạng cao trong các chỉ số về bằng sáng chế và các chỉ số về đo lường R&D (tổng chi tiêu trong nước cho R&D, R&D được tài trợ và thực hiện bởi doanh nghiệp). Hàn Quốc cũng giữ vị trí số 1 trong thiết kế công nghiệp và xuất khẩu ròng công nghệ cao. Hàn Quốc đứng thứ 8 trong ““Sáng tạo ứng dụng di động trên 1 tỷ $PPP GDP”- một chỉ số mới được đưa ra trong GII 2018 (thay cho chỉ số “Tải video lên Youtube, trên số dân trong độ tuổi từ 15-69”).

Một nhóm các nền kinh tế có thu nhập trung bình và trung bình thấp thực hiện tốt hơn đáng kể về ĐMST so với mức độ phát triển của họ. Indonesia, Malaysia, Thái Lan và Việt Nam tiếp tục tăng thứ hạng, trong đó Malaysia hướng tới gần hơn nhóm trên gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore và Hàn Quốc. "Theo thời gian, một số nền kinh tế mới nổi đã có sự chuyển mình mạnh mẽ trong bức tranh ĐMST toàn cầu. Ngoài Trung Quốc, đã nằm trong top 20, các nền kinh tế có thu nhập trung bình gần nhất với nhóm hàng đầu này là Malaysia. Các trường hợp thú vị khác là Ấn Độ, Iran, Mexico, Thái Lan và Việt Nam liên tục leo lên bảng xếp hạng", Soumitra Dutta, Giáo sư tại Đại học Cornell cho biết.

Bên cạnh các cường quốc đổi mới như Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, một nhóm các nền kinh tế châu Á bao gồm Inđônêxia, Malaixia, Singapo, Thái Lan, Philipin, đặc biệt là Việt Nam đang tích cực làm việc để cải thiện hệ sinh thái ĐMST và xếp hạng cao trong một số chỉ số quan trọng liên quan đến giáo dục, NC&PT, tăng năng suất, xuất khẩu công nghệ cao.
 

Về chỉ số ĐMST 2018 của Việt Nam 

Trong GII 2018, Việt Nam đứng thứ 45/127 nước và vùng lãnh thổ được xếp hạng, tăng 2 bậc so với năm 2017. Bên cạnh đó, xét về hiệu quả ĐMST, Việt Nam đứng thứ 16 thế giới. 

Trong số các tiểu chỉ số đầu vào, Việt Nam được xếp hạng cao về: “Điểm PISA về đọc, toán và khoa học” (thứ 20/126), “Tín dụng” (15/126), “Vay tài chính vi mô, % GDP” (11/126), “Tín dụng nội địa cho khu vực tư nhân, %GDP” (19/126), “Hấp thụ tri thức” (25/126), “Nhập khẩu công nghệ cao (% tổng thương mại)” (4/126), “Đầu tư trực tiếp nước ngoài, %GDP” (25/126), “Thương mại, cạnh tranh và quy mô thị trường” (40/126).

Liên quan đến các chỉ số về R&D: “Phần chi R&D do doanh nghiệp thực hiện (% GDP)” (xếp hạng 48/126, so với hạng 52 năm 2017), “Phần chi R&D do doanh nghiệp trang trải (% tổng chi cho R&D)” (hạng 13/126, so với hạng 36 năm 2017).

Như vậy có thể thấy các chỉ tiêu thể chế vĩ mô tiếp tục được cải thiện đáng kể, điển hình như chỉ số về Nâng cao hiệu quả Thực thi pháp luật, Môi trường kinh doanh tiếp tục được cải thiện.

Tuy nhiên, trong một số chỉ tiêu đầu vào, Việt Nam có thứ hạng thấp, như nhóm chỉ số về môi trường, đầu tư, cạnh tranh, việc làm trong các ngành dịch vụ thâm dụng tri thức (% tổng việc làm), nhập khẩu dịch vụ ICT (% tổng thương mại)…

Trong số các tiểu chỉ số đầu ra, Việt Nam được xếp hạng cao về: “Tác động của tri thức” (19/126), “Tốc độ tăng năng suất lao động, GDP/người lao động)” (6/126), “Phổ biến tri thức” (21/126), “Xuất khẩu công nghệ cao (% tổng thương mại)” (1/126), “Đăng ký nhãn hiệu hàng hóa bản địa, trên 1 tỷ $PPP GDP” (18/126), “Xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, % tổng giao dịch thương mại” (7/126). Đặc biệt, chỉ số mới về đầu ra trong GII 2018 là “Sáng tạo ứng dụng di động trên 1 tỷ $PPP GDP” - một chỉ số về phát triển kinh tế số  của Việt Nam đứng thứ 16/126.

Tuy nhiên, một số chỉ tiêu đầu ra mà Việt Nam còn xếp hạng thấp mặc dù đã có cải thiện so với trước, như “Xuất khẩu dịch vụ ICT” (120/126), “Đơn đăng ký sáng chế PCT,  trên 1 tỷ $PPP GDP” (88/126), “Phim truyện quốc gia được sản xuất, tính trên 1 triệu dân độ tuổi từ 15-69 tuổi” (98/126), “Sáng tạo mô hình kinh doanh nhờ ICT” (80/126), “Số công bố bài báo khoa học và kỹ thuật (trên 1 tỷ $PPP GDP)” (79/126).

Trong khu vực ASEAN, tất cả các nước đều tăng hạng trong GII 2018 so với năm ngoái. Tăng hạng cao nhất là Thái Lan (từ 51 lên 44), các nước còn lại đều tăng nhẹ (Bảng 3).

 

Những nỗ lực của Việt Nam nhằm cải thiện GII

Trong Báo cáo năm nay, WIPO đã có nhận xét về nỗ lực của Việt Nam: “Như đã diễn ra ở nhiều quốc gia, Chính phủ Việt Nam đã giao trách nhiệm cho các bộ, cơ quan và chính quyền địa phương thực hiện các hoạt động cải thiện hiệu quả ĐMST của Việt Nam theo định hướng GII và giải quyết vấn đề dữ liệu còn thiếu hoặc lỗi thời. Với việc phối hợp chặt chẽ với WIPO, Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã xuất bản một cuốn sổ tay về GII bao gồm hướng dẫn chi tiết về định nghĩa, nguồn dữ liệu và chỉ dẫn cách truy cập dữ liệu gốc. Một loạt các hội thảo cũng đã được tổ chức để giới thiệu khung GII cho các bộ và chính quyền địa phương và hỗ trợ họ trong việc thiết kế các kế hoạch hành động nhằm giải quyết nhiệm vụ được giao để cải thiện các khía cạnh cụ thể của hệ thống ĐMST của Việt Nam. Trong một thời gian ngắn, GII đã được coi là một yếu tố quan trọng trong chương trình nghị sự của cả chính quyền trung ương và địa phương”.

Những kết quả rất khích lệ trên cho thấy những đột phá trong chỉ đạo quyết liệt, toàn diện của Chính Phủ, Thủ tướng Chính phủ, tạo ra những kết quả rất cụ thể, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, lấy doanh nghiệp làm trung tâm của hệ thống đổi mới, thúc đẩy khoa học, công nghệ và ĐMST làm nền tảng để nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và tạo ra nhu cầu để doanh nghiệp đổi mới công nghệ nhanh hơn, mạnh hơn, góp phần nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động và sức cạnh tranh của nền kinh tế và năng lực cạnh tranh quốc gia.

Kết quả chỉ số GII năm 2018 cho thấy Việt nam đã đạt được hoặc gần đạt được các chỉ tiêu Chính phủ đặt ra đến năm 2020 tại Nghị quyết 19-2017/NQ-CP.

Đánh giá về sự thăng hạng của Việt Nam về Chỉ số đổi mới sáng tạo, ông Sacha Wunsch- Wincent, chuyên gia cao cấp của WIPO trả lời phóng viên Thông tấn xã Việt Nam cho biết, trong bảng xếp hạng năm nay, Việt Nam nổi lên là một quốc gia đặc biệt vì 2 lí do, trước hết Việt Nam là quốc gia liên tục thăng hạng trong bảng xếp hạng ĐMST toàn cầu, thứ 2 Việt Nam liên tục được đánh giá là hoạt động nổi bật trong sự đổi mới phục vụ sự phát triển kinh tế. Việt Nam cũng là quốc gia duy nhất có sự chỉ đạo từ cấp Thủ tướng với một Nghị quyết thành lập một nhóm chuyên viên đặc biệt, một Bộ, Ban, ngành khác nhau để cùng thúc đẩy chính sách ĐMST.