Cây sâm cau có tên khoa học Curculigo orchioides Gaertn, thuộc họ Hypoxidaceae. Cây còn có tên gọi khác là Tiêm mao, Ngải cau, Cô nốc lan... trước đây mọc nhiều trong tự nhiên.

Các nghiên cứu cho thấy cây này có nhiều hợp chất quý, được y học cổ truyền sử dụng trong điều trị các bệnh về sinh lý nam giới, hen suyễn, tiêu chảy, hạ đường huyết, viêm thận mãn tính, chống ung thư và các bệnh ngoài da... Chính vì vậy những năm 1980 loài sâm này bị khai thác với quy mô lớn nên được đưa vào Sách đỏ và danh mục đỏ cây thuốc Việt Nam.

Để tăng giá trị kinh tế và bảo tồn, nhóm nghiên cứu tại Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp Công nghệ cao, Khu Nông nghiệp Công nghệ cao TP HCM (ấp 1, xã Phạm Văn Cội, huyện Củ Chi) đã tìm cách nuôi cấy mô duy trì nguồn dược liệu quý.

Sâm cau được trồng bằng giống nuôi cấy mô. Ảnh: NVCC

Kỹ sư Lê Thị Hồng Ngọc, Phó phòng Hỗ trợ Công nghệ Cây trồng, Đại diện nhóm nghiên cứu, cho biết sau gần một năm nhóm đã nuôi cấy thành công giống cây trong phòng thí nghiệm. Giống này đưa trồng thực nghiệm diện tích 1.000 m2 tại huyện Củ Chi.

Cây mô được trồng trong túi bầu và đặt trong vườn ươm giúp quen dần với điều kiện tự nhiên. Nhóm xây dựng quy trình trồng sâm cau trong thời gian khoảng một năm là thu hoạch.

Theo nhóm nghiên cứu, sâm cau là loại cây chịu bóng nên cần làm che nắng. Mức che nắng bằng lưới cắt nắng ở mức 50% thích hợp nhất cho cây sinh trưởng, phát triển và đạt năng suất tối ưu. Môi trường sống lý tưởng của sâm cau là dưới bóng râm, ưa ẩm ở các thung lũng, nơi đất màu mỡ, chân núi đá vôi hoặc ven rẫy. Sâm cau có thể trồng mật độ 50.000 cây cho diện tích 1.000 m2.

Vườn thực nghiệm trồng sâm cau của nhóm nghiên cứu. Ảnh: NVCC

Theo kỹ sư Ngọc, trong giai đoạn phát triển củ, lượng nước và độ ẩm đất cần được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt vào thời điểm mùa mưa. "Củ sâm cau rất dễ bị thối khi bị ngập nước hay đất có độ ẩm quá cao, do đó trong quá trình làm đất cần tạo các rãnh thoát nước và giàn che nắng có thể di chuyển được", kỹ sư Ngọc nói.

Sau một năm trồng nông dân có thể, tiến hành đào cây, cắt lấy củ, rửa sạch. Sâm cau có thể dùng tươi hoặc sơ chế bảo quản, khối lượng trung bình mỗi củ sâm 60-65 g. Hàm lượng saponin đạt 0,54 - 0,68%, flavonoid 0,19 - 0,23% và curculigoside 0,23 -0,31%.

Sâm cau khi mua tại vườn có giá khoảng 150.000 đồng mỗi kg. Tính theo năng suất trung bình 3,1 tấn cho 1.000 m2 có thể thu nhập khoảng 467 triệu đồng mỗi vụ. Tổng chi phí sản xuất 416 triệu đồng mỗi vụ, giúp nông dân có lợi nhuận hơn 51 triệu đồng. Sau một năm trồng là nông dân có lợi nhuận.

Sau khi thu hoạch củ, phần chồi có thể dùng để trồng lại, giúp tiết kiệm chi phí sản xuất của vụ sau. Theo nhóm nghiên cứu, khu vực TP HCM, các tỉnh lân cận hay những vùng có điều kiện tự nhiên tương tự đều có thể trồng sâm cau theo phương pháp này.

Củ sâm cau sau khi thu hoạch sử dụng giống nuôi cấy mô. Ảnh: NVCC

Bà Nguyễn Thị Huệ, Phó Giám đốc Trung tâm Ươm tạo Doanh nghiệp Nông nghiệp công nghệ cao, đánh giá nghiên cứu cho kết quả khả thi, mang lại giá trị kinh tế và xã hội. Trong thời gian tới, đơn vị sẽ triển khai thực hiện mô hình nhằm phục vụ cho các buổi tham quan, học tập và sẵn sàng chuyển giao kỹ thuật này cho tổ chức hay cá nhân có nhu cầu.