Việt Nam là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Hiện tượng nước biển dâng cao dẫn đến nguy cơ bị mất diện tích canh tác do ngập úng, nhiễm mặn. Vì vậy việc tạo ra các giống lúa mới có thể chống chịu được điều kiện môi trường mặn, ngập, hạn là yêu cầu cấp thiết. 

GS Nguyễn Thị Lang, nghiên cứu viên cao cấp của Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long đã tìm cách để nghiên cứu, chọn tạo được nhiều giống lúa mà theo cách gọi của bà là “chịu được stress”.

GS Lang đã chọn lọc các dòng triển vọng và lựa những ưu điểm của từng giống để kết hợp các tính trạng chống chịu nhiều stress.

Ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, trong một vụ cây lúa có thể chịu cả hạn, úng ngập, nhiễm mặn. Những stress xảy ra cùng lúc khiến lúa không thể phát triển ngay từ khi còn ở giai đoạn cây con. Để giải quyết vấn đề này, nhóm nghiên cứu đã sử dụng kỹ thuật chồng lắp gene chống chịu stress sử dụng marker phân tử (MAS) cùng với kỹ thuật trong sinh học phân tử.

Để tạo ra được các giống lúa năng suất cao chống chịu khô hạn, các nhà khoa học đã tổng hợp 100 tổ hợp lai, kết hợp gene chống chịu mặn và khô hạn, thời gian sinh trưởng ngắn, phẩm chất tốt vào giống lúa nâng suất cao. Quá trình lai tạo chọn ra giống thích nghi với các stress ở cả hai giai đoạn cây con và trổ bông.

Nhóm nghiên cứu cũng thực hiện các thí nghiệm để chọn giống có hạt gạo dài, đẹp và ngon từ các mẫu tiêu biểu. Có khoảng 200 tổ hợp lai được tạo ra từ các mẫu hạt dài, có mùi thơm. Những tổ hợp được chọn lọc đánh giá bằng marker phân tử đã tìm ra được giống năng suất tốt nhất để trồng thử trong nhà lưới ở Viện lúa đồng bằng sông Cửu Long. Sau đó đã có 22 dòng hạt dài được kiểm tra trên cánh đồng ở 13 tỉnh thành.

Đến nay đã có sáu giống lúa được công nhận đưa vào sản xuất thử trên diện tích khoảng 90 ha. Trong số này có giống OM 8928 chống chịu khô hạn, năng suất từ 6 -7 tấn/ha; OM 10373 chịu hạn; OM 137 thơm và chịu mặn; OM345 thơm, năng suất cao chịu khô và mặn...

GS Lang cho biết, khi thực hiện đề tài nhóm nghiên cứu đã được Chương trình Đổi mới công nghệ quốc gia của Bộ khoa học và Công nghệ cấp kinh phí và hỗ trợ các bước trong quá trình triển khai. Sự phối hợp này giúp nhóm nghiên cứu vượt qua được nhiều khó khăn để sớm đưa ra kết quả. Đầu năm 2018, nhiều giống lúa của đề tài đã chuyển giao cho doanh nghiệp để sản xuất ở những vùng khô hạn ở miền Trung.

Theo GS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội giống cây trồng Việt Nam, với những giống lúa có phẩm chất tốt, chống chịu được điều kiện khắc nghiệt của môi trường, thời tiết sẽ giúp cho bà con nông dân vùng chịu ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu yên tâm sản xuất. Nhiều giống lúa này đang nằm trong dự án đổi mới công nghệ để xây dựng thương hiệu gạo quốc gia do Bộ Khoa học và Công nghệ thực hiện. “Đây là đóng góp rất ý nghĩa của GS Nguyễn Thị Lang và tập thể các nhà khoa học của Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long đối với việc phát triển nền nông nghiệp hàng hóa, chất lượng và thân thiện với môi trường”, GS Long nói.