Thúc đẩy hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo ở khu vực ngoài công lập

Luật KHCN được ban hành lần đầu vào năm 2000 và sửa đổi vào năm 2013 đã đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra hành lang pháp lý cho hoạt động KHCN thúc đẩy phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, sau 10 năm triển khai, thế giới đã có sự phát triển nhanh chóng với sự bùng nổ của công nghệ số. Theo đó, Luật KHCN cần được sửa đổi để tăng cường việc huy động nguồn đầu tư, sự quan tâm và nguồn nhân lực từ khu vực doanh nghiệp cho các hoạt động nghiên cứu và phát triển và để theo kịp xu thế chung của thế giới.

Cũng trong thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản, trong đó đề ra nhiều nhiệm vụ, giải pháp tập trung vào đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quản lý nhà nước; đơn giản hóa quy trình, thủ tục, đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động quản lý nhà nước về KHCN và đổi mới sáng tạo; nâng cao tính minh bạch, đạo đức và liêm chính trong hoạt động KHCN; thu hút đầu tư từ xã hội để phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo; nâng cao hiệu quả, tính tự chủ cho các tổ chức sự nghiệp công lập trong lĩnh vực KHCN; phát triển đội ngũ nhân lực KHCN.

Để thực hiện các chỉ đạo của Đảng, Chính phủ, Bộ KH&CN đang chuẩn bị hồ sơ đề nghị xây dựng Luật KHCN và đổi mới sáng tạo thay cho Luật KHCN hiện nay, với một số điểm mới nổi bật.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ KH&CN), cho biết, dự án Luật KHCN và đổi mới sáng tạo sẽ mở rộng phạm vi điều chỉnh, không chỉ là hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ mà bổ sung thêm nội hàm "đổi mới sáng tạo", với mong muốn thúc đẩy nghiên cứu khoa học, ứng dụng vào thị trường, tạo ra sản phẩm hàng hóa có giá trị gia tăng, đóng góp cho phát triển kinh tế - xã hội.

Như vậy, hoạt động KHCN không chỉ tập trung cho khu vực công lập mà đẩy mạnh ra khu vực ngoài công lập với việc thu hút nguồn lực đầu tư ngoài xã hội thông qua một số cơ chế, chính sách để đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm, kết nối hoạt động nghiên cứu từ viện nghiên cứu, trường đại học.

Bên cạnh đó, dự kiến Luật KHCN và đổi mới sáng tạo cũng bổ sung nguyên tắc chấp nhận rủi ro, độ trễ trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

Theo bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp, các kết quả nghiên cứu khoa học không phải bao giờ cũng thành công, ứng dụng ngay trong thực tiễn mà còn phải qua giai đoạn hoàn thiện, thử nghiệm và đầu tư nhiều hơn để phù hợp với nhu cầu của thị trường cũng như xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng sản phẩm và quyền bảo hộ, sở hữu trí tuệ…

Ngoài ra, dự án luật cũng sẽ mở rộng nhân lực hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo sang cả khu vực công lập (nhân lực quản lý KHCN và đổi mới sáng tạo, nghiên cứu sau tiến sĩ, nghiên cứu sinh, học viên cao học) và ngoài công lập (nhà nghiên cứu độc lập, nhân lực trong doanh nghiệp).

Đồng thời, bổ sung quy định cơ chế đặc thù cho phép nhà khoa học là viên chức được tham gia điều hành doanh nghiệp do viện nghiên cứu, trường đại học thành lập từ kết quả nghiên cứu và phát triển; khuyến khích nhân lực nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ từ viện nghiên cứu, trường đại học ngắn hạn và thường xuyên trong các doanh nghiệp phù hợp theo chu kỳ đảm bảo tính theo kịp thực tiễn của giảng viên, nhà khoa học với thực tiễn sản xuất kinh doanh; đồng thời, giúp doanh nghiệp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KHCN và đổi mới sáng tạo.

Bên cạnh đó, bổ sung các ưu đãi, hỗ trợ đối với doanh nghiệp; tăng cường kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu, trường đại học. Hình thành một số chương trình hỗ trợ doanh nghiệp trong hoạt động đổi mới công nghệ. Hoàn thiện quy định về quản lý nhiệm vụ KHCN có sử dụng ngân sách nhà nước có đối tượng tham gia là doanh nghiệp.

Ngoài ra, dự án luạt cũng sẽ xây dựng các quy định liên quan đến chia sẻ thông tin, cơ chế nuôi dưỡng niềm đam mê KHCN, văn hóa đổi mới sáng tạo trong cộng đồng thông qua các dự án, chương trình, hướng đến mục tiêu lan tỏa tri thức phù hợp với từng nhóm đối tượng.

Các nội dung đã được quy định trong Luật KHCN năm 2013 cũng được rà soát để đổi mới, hoàn thiện để phù hợp hơn với giai đoạn hiện nay.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Diệp nhấn mạnh, so với Luật KHCN năm 2013, đối tượng điều chỉnh của dự án Luật KHCN và đổi mới sáng tạo sẽ tập trung hơn vào hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo ở khu vực ngoài công lập để thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trong đó, doanh nghiệp là một trong những chủ thể được quan tâm đặc biệt, với vai trò là trung tâm của hoạt động đổi mới sáng tạo, đóng góp ngày càng hiệu quả vào phát triển kinh tế - xã hội, góp phần công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Dự kiến dự án Luật KHCN (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) và thông qua tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025).