Có rất ít phụ nữ tham gia vào lĩnh vực sở hữu trí tuệ
Năm 2023, Chủ đề của Tổ chức Sở hữu trí tuệ (SHTT) thế giới năm 2023 là "Phụ nữ với Sở hữu trí tuệ - Thúc đẩy đổi mới và sáng tạo" là thời điểm để ta nhìn lại và tôn vinh những cống hiến của phụ nữ đối với sự phát triển kinh tế - xã hội thông qua việc khuyến khích và hỗ trợ tham gia các hoạt động SHTT. Đồng thời, chủ đề năm nay nhấn mạnh tới sự góp mặt của phụ nữ là điều rất quan trọng đối với việc đảm bảo sự bình đẳng giới trong lĩnh vực SHTT. Phụ nữ luôn có đầy đủ năng lực, cơ hội và công cụ để tiếp cận và thực hiện các quyền SHTT của mình.
Bằng việc khuyến khích nhiều phụ nữ sử dụng hệ thống SHTT để bảo vệ và gia tăng giá trị sẽ tạo môi trường thuận lợi thúc đẩy hoạt động đổi mới sáng tạo, là động lực cho chu kỳ tăng trưởng mới. Trong những năm vừa qua, WIPO đã và đang rất nỗ lực trong việc thu hẹp khoảng cách về giới trong lĩnh vực SHTT. Rõ ràng đây không chỉ là vấn đề của riêng của quốc gia nào mà là vấn đề mang tính toàn cầu.
Theo tổng hợp từ WIPO, chỉ có khoảng 4% phụ nữ ở các quốc gia nói tiếng Đức là chủ đơn đăng ký sáng chế, con số này ở Mỹ là 10% và ở các quốc gia nói tiếng Tây Ban Nha là khoảng 20% . Nam giới đăng ký bản quyền tác giả nhiều gấp đôi so với nữ giới 2 . Những số liệu này cho thấy rằng còn một khoảng cách giới đáng kể trong lĩnh vực SHTT. Tại Việt Nam, bình đẳng giới nói chung đã được Đảng và Nhà nước quan tâm - tỷ lệ phụ nữ là cán bộ quản lý, đại biểu quốc hội tăng. Theo số liệu của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), chỉ số thu hẹp khoảng cách giới (The gender gap index) của Việt Nam năm 2022 tăng 4 bậc so với năm 2021 - xếp 83/146 quốc gia và vùng lãnh thổ 3.
Khuyến khích sự tham gia nhiều hơn nữa của phụ nữ trong hoạt động sở hữu trí tuệ
Khuyến khích sự tham gia nhiều hơn nữa của phụ nữ qua đó thu hẹp khoảng cách về giới trong hoạt động sở hữu trí tuệ
Hoạt động SHTT được hiểu là các hoạt động gắn với lao động trí tuệ của con người. Có thể nói đến hai lĩnh vực hoạt động chính liên quan trực tiếp tới SHTT đó là: Nghiên cứu khoa học và kinh doanh. Hiện nay, số lượng phụ nữ tham gia vào nghiên cứu khoa học và kinh doanh ngày một tăng lên. Phụ nữ ngày càng có những đóng góp to lớn trong công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế đất nước. Thông qua hoạt động kinh doanh và nghiên cứu khoa học, giới nữ ngày một khẳng định được vị thế, vai trò của mình, được xã hội và cộng đồng ghi nhận, tôn vinh.
Đảng, Nhà nước ta đã có nhiều chính sách khuyến khích phụ nữ tham gia vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, thể hiện rõ nhất là Luật Bình đẳng giới được ban hành năm 2006, chiến lược quốc gia về Bình đẳng giới của Việt Nam được ban hành năm 2011. Cho đến nay, Việt Nam là một trong những quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương được ghi nhận là đã đạt được các tiến bộ về bình đẳng giới trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội.
Chiến lược quốc gia về bình đẳng giới giai đoạn 2021 - 2030 được ban hành kèm theo Nghị quyết số 28/NQ-CP ngày 03/3/2021 của Chính phủ tiếp tục hướng tới mục tiêu thu hẹp khoảng cách giới, tạo điều kiện, cơ hội để phụ nữ và nam giới tham gia, thụ hưởng bình đẳng trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước. Điều 15 Luật Bình đẳng giới năm 2006 quy định: Nam, nữ bình đẳng trong việc tiếp cận, ứng dụng khoa học và công nghệ; nam, nữ bình đẳng trong việc tiếp cận các khóa đào tạo về khoa học và công nghệ, phổ biến kết quả nghiên cứu khoa học, công nghệ và phát minh, sáng chế. Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa năm 2017 quy định rõ nguyên tắc ưu tiên doanh nghiệp nhỏ và vừa do phụ nữ làm chủ, doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng nhiều lao động nữ hơn (Khoản 5 Điều 5).
Trong lĩnh vực SHTT, mặc dù không có quy định hay một văn bản riêng về vấn đề bình đẳng giới hoặc ưu tiên nữ giới trong các thủ tục xác lập, thực thi quyền SHTT nhưng kết hợp với các chính sách, chủ trương chung dành cho nữ giới cũng như trong quá trình xây dựng văn bản pháp luật, chính sách về SHTT đều thực hiện các báo cáo đánh giá tác động về bình đẳng giới. Việt Nam đã có đầy đủ khung pháp lý, chính sách khuyến khích, hỗ trợ phụ nữ tham gia và hưởng lợi về SHTT.
Sự tham gia tích cực, hiệu quả của phụ nữ Việt Nam trong các hoạt động SHTT quốc tế cũng nhận được sự phản hồi tích cực từ phía các đối tác. Một số gương mặt điển hình của phụ nữ Việt Nam trong hoạt động nghiên cứu khoa học, kinh doanh đã được giới thiệu trên trang web của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới.
Một trong những chính sách hỗ trợ hiệu quả của Chính phủ phải kể đến, đó là Đề án 939 về Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp giai đoạn 2017-2025. Bà Tôn Ngọc Hạnh, Phó Chủ tịch Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam cho biết, qua 4 năm thực hiện đề án này, đã có gần 3.000 ý tưởng, dự án khởi nghiệp tham gia cuộc thi phụ nữ khởi nghiệp tại cấp Trung ương, hơn 72.000 phụ nữ khởi nghiệp, 1.451 doanh nghiệp và 523 hợp tác xã do phụ nữ làm chủ thành lập mới từ hỗ trợ của Đề án.
Tại Việt Nam, hiện chưa có con số thống kê các nhà sáng chế đứng tên trên đơn đăng ký sáng chế là phụ nữ. Tuy nhiên, số lượng nguồn nhân lực nữ nghiên cứu khoa học ở Việt Nam có sự gia tăng (chiếm khoảng 46% tổng số nhân lực nghiên cứu phát triển của cả nước). Thông qua hoạt động nghiên cứu KH&CN, nữ giới ngày một khẳng định được vị thế, vai trò của mình, họ đã được Nhà nước, xã hội, cộng đồng tôn vinh và ghi nhận những đóng góp lớn lao trong công tác nghiên cứu KH&CN, qua đó góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế đất nước.
Những thành tựu đáng tự hào mà phụ nữ Việt Nam đạt được trong lĩnh vực SHTT có thể kể tới như: PGS. TS. Nguyễn Thị Trâm – giảng viên Học viện Nông nghiệp Việt Nam, người đã nghiên cứu thành công hàng chục giống lúa lai có giá trị hàng tỷ đồng; GS. TS. Lê Mai Hương (Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ) đã đoạt giải Vàng, giải Bạc tại Triển lãm quốc tế Phụ nữ sáng tạo và SHTT năm 2018 của Hiệp hội các nhà nữ sáng chế của Hàn Quốc; TS. Lê Thái Hà (34 tuổi) là nhà khoa học nữ duy nhất của Việt Nam được xướng tên trong danh sách 100.000 nhà khoa học có tầm ảnh hưởng nhất năm 2022 được Nhà xuất bản Elsevier công bố.
Ba nhà nữ khoa học: PGS. TS Lê Minh Hà - Trưởng phòng Hóa dược, Viện Hóa học các hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam; PGS.TS Phan Thị Phương Nhi - Phó Trưởng khoa Nông học, phụ trách Khoa học và Hợp tác Quốc tế, Khoa Nông học, Đại học Nông Lâm Huế; TS Hà Thị Thanh Hương - Trưởng bộ môn Kỹ thuật Mô và Y học Tái tạo, Khoa Kỹ thuật Y sinh, Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh được “L'Oréal - UNESCO Vì sự phát triển phụ nữ trong khoa học” vinh danh Giải tài năng nữ khoa học trẻ thế giới.
Cần có thêm các chính sách để thu hẹp khoảng cách, tạo cơ hội tiếp cận hệ thống SHTT cho nữ khoa học, nữ doanh nhân giúp họ có thể cạnh tranh một cách công bằng ở cả trong nước và quốc tế
Để tạo điều kiện cho phụ nữ tham gia hoạt động nghiên cứu KH&CN, tiếp cận hệ thống SHTT, tăng năng lực cạnh tranh bình đẳng giới ở trong nước và quốc tế cần có những giải pháp như sau: Cần nghiên cứu, đề xuất sửa đổi bổ sung các quy định pháp luật, chính sách trong nước để giúp các nhà sáng chế, doanh nhân nữ có được vị thế thích hợp trong bối cảnh toàn cầu hóa không ngừng phát triển; Các quy định pháp luật, chính sách này cần xây dựng và cụ thể hóa theo hướng thúc đẩy bình đẳng giới, có đãi ngộ đủ mạnh để động viên, khuyến khích các nhà khoa học nữ làm công tác nghiên cứu; Cần bổ sung nhiều những chương trình KH&CN cấp quốc gia áp dụng cho các nhà khoa học nữ có thành tích xuất sắc để khuyến khích sự phát triển các nhà khoa học nữ; Có chính sách bồi dưỡng, đào tạo ưu tiên nữ giới hoạt động nghiên cứu KH&CN, tiếp cận hệ thống SHTT. Hỗ trợ cung cấp các chương trình đào tạo cho phụ nữ Việt Nam nhằm thu hẹp khoảng cách, tạo cơ hội tiếp cận hệ thống SHTT cho nữ khoa học, nữ doanh nhân sáng tạo để họ có thể cạnh tranh một cách công bằng ở cấp độ quốc tế. Đồng thời hợp tác với các chính phủ, tổ chức công, hoặc các tổ chức, hiệp hội khác để thực hiện hoạt động liên quan hỗ trợ các nhà sáng chế và doanh nhân nữ như: Diễn đàn, hội thảo, triển lãm quốc tế về sáng chế của nữ…
Về trang trước
Về đầu trang
