Bưởi Năm Roi - đặc sản tỉnh Vĩnh Long

Bưởi Năm roi là trái cây đặc sản của tỉnh Vĩnh Long. Xã Mỹ Hòa hiện nay có diện tích trồng bưởi Năm Roi lớn nhất thị xã Bình Minh của tỉnh này, 100% cây trồng nông nghiệp của xã là bưởi, không có loại cây trồng khác. Từ vùng đất trồng lúa, chỉ trong những năm gần đây, xã cù lao Mỹ Hòa đã chuyển đổi sang trồng cây ăn quả có múi - bưởi Năm Roi và tên xã đã gắn liền với giống bưởi năm roi danh tiếng.

Bưởi Năm Roi được bảo hộ chỉ dẫn địa lý. 

Bưởi Năm Roi được trồng rộng khắp các tỉnh miền Tây Nam Bộ, trong đó các tỉnh Trà Vinh, Sóc Trăng, Hậu Giang đều có diện tích trồng bưởi tương đối lớn, diện tích trồng bưởi Năm Roi lớn nhất thuộc về tỉnh Vĩnh Long. Tuy nhiên bưởi Năm Roi trồng ở thị xã Bình Minh của tỉnh Vĩnh Long có ưu điểm mà bưởi Năm Roi của những vùng khác không có, đó là quả bưởi không có hạt hoặc rất ít hạt. Người dân Mỹ Hòa nói riêng và người dân Bình Minh đều cho rằng đó là một sự ưu đãi đặc biệt của thiên nhiên nơi đây, với những yếu tố khí hậu và yếu tố con người đặc trưng đã tạo nên sản phẩm đặc sản chỉ Bình Minh mới có.

Quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho bưởi Năm Roi

Nhận thấy giá trị và tiềm năng, danh tiếng của sản phẩm bưởi Năm Roi trên thị trường cũng như sự quan trọng của trái bưởi đối với đời sống người dân nơi đây, năm 2012 tỉnh Vĩnh Long đã đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm này. Ngày 29/8/2013, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) cấp giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý. Sản phẩm được bảo hộ chỉ dẫn địa lý là bưởi Năm Roi được trồng tại khu vực địa lý bao gồm các xã: Mỹ Hòa, Mỹ Thuận, Đông Bình, Đông Thành, Đông Thạnh, Thuận An và thị trấn Cái Vồn thuộc huyện Bình Minh (nay là Thị xã Bình Minh và huyện Bình Tân), tỉnh Vĩnh Long. Chỉ dẫn địa lý do Ủy ban nhân dân tỉnh Vĩnh Long quản lý. Đến nay, đây là chỉ dẫn địa lý đầu tiên và duy nhất của tỉnh Vĩnh Long.

Sau khi được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ, giá trị của chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" vẫn chưa được khai thác triệt để. Năm 2016, UBND tỉnh Vĩnh Long ban hành Quy chế quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" dùng cho sản phẩm bưởi Năm Roi của tỉnh Vĩnh Long. Hiện tại đây là văn bản quản lý duy nhất của địa phương liên quan đến chỉ dẫn địa lý "Bình Minh", trong đó UBND tỉnh Vĩnh Long giao cho UBND thị xã Bình Minh là đơn vị quản lý trực tiếp chỉ dẫn địa lý, cấp và thu hồi quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý, khai thác các giá trị do chỉ dẫn địa lý mang lại. Tuy nhiên, quá trình triển khai Quy chế này gặp vướng mắc là chưa xác định được thủ tục cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý có hay không là một thủ tục hành chính. Vì vậy, địa phương vẫn chưa cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cho bất cứ tổ chức, cá nhân nào.

 Lớp tập huấn phổ biến các quy định quản lý chỉ dẫn địa lý “Bình Minh”. 

Từ năm 2017, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Vĩnh Long đã đề xuất Bộ KH&CN, Cục Sở hữu trí tuệ hỗ trợ cho sản phẩm bưởi Năm Roi của địa phương trong công tác quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý. Dự án "Quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm bưởi Năm Roi Bình Minh của tỉnh Vĩnh Long" đã được đưa vào danh mục nhiệm vụ thuộc Chương trình phát triển tài sản trí tuệ giai đoạn 2016 - 2020 và được phê duyệt, giao cho Khoa học và Công nghệ Vĩnh Long thực hiện từ đầu năm 2019. Dự án được Sở đánh giá là giải pháp giúp chỉ dẫn địa lý "Bình Minh" đi vào thực tế, giúp tăng giá trị sản phẩm và quảng bá chỉ dẫn địa lý rộng rãi trên thị trường.

Dự án sẽ giúp địa phương tháo gỡ nút thắt hiện nay là ban hành các văn bản quản lý chỉ dẫn địa lý, tiến tới cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cho các cơ sở kinh doanh, các nhà vườn để chỉ dẫn địa lý được khai thác và sử dụng trên thực tế. Bên cạnh đó, dự án cũng sẽ tiến hành một số hoạt động thí điểm phát triển chỉ dẫn địa lý và khai thác sản phẩm theo chuỗi giá trị.

Từ tháng 4/2020 đến tháng 6/2020, được sự ủy quyền của UBND tỉnh Vĩnh Long, sự hướng dẫn của Cục Sở hữu trí tuệ và Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Vĩnh Long, UBND thị xã Bình Minh đã lần lượt thẩm định và ban hành các văn bản quản lý chỉ dẫn địa lý “Bình Minh” cho sản phẩm bưởi Năm Roi của thị xã, bao gồm: Quy định quản lý và sử dụng chỉ dẫn địa lý; Quy chế định kiểm soát nội bộ và kiểm soát bên ngoài; Quy chế sử dụng tem, nhãn, bao bì sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý; Quy định về vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình sản xuất, sơ chế, bao gói, bảo quản sản phẩm; Quy trình cấp và thu hồi quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý. Các văn bản quản lý chỉ dẫn địa lý được ban hành đã bước đầu thiết lập cơ chế quản lý và kiểm soát chỉ dẫn địa lý, đồng thời, UBND thị xã Bình Minh đã tiến hành thí điểm cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý cho những tổ chức, cá nhân đủ điều kiện đầu tiên trong vùng bảo hộ chỉ dẫn địa lý của thị xã. Công tác tuyên truyền, tập huấn cho người dân cũng đã được UBND thị xã Bình Minh chú trọng, triển khai, nhằm phổ biến sâu rộng các quy định về chỉ dẫn địa lý tới cho người dân.

Là sản phẩm chủ lực của thị xã Bình Minh và của tỉnh Vĩnh Long, trái bưởi Năm Roi có đóng góp rất lớn vào sự phát triển kinh tế và ổn định đời sống người dân trên địa bàn. Hy vọng với sự hỗ trợ của các cấp chính quyền, sự chung tay của người dân trong việc bảo tồn, phát huy và phát triển chỉ dẫn địa lý, sản phẩm bưởi Năm Roi của tỉnh Vĩnh Long ngày càng được nhiều người biết đến, giá trị của trái bưởi Năm Roi Bình Minh được nâng cao, đời sống người dân nơi đây ngày càng ổn định.