Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với biến đổi khí hậu và sự suy giảm tài nguyên thiên nhiên, việc chuyển đổi sang sản xuất xanh và phát triển bền vững đã trở thành một xu hướng tất yếu. Xu thế “xanh hóa” không chỉ thể hiện trách nhiệm của doanh nghiệp đối với môi trường mà còn là động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, cải thiện hình ảnh thương hiệu và tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường. Doanh nghiệp ngày càng nhận thức rõ rằng, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO 14001 (quản lý môi trường), ISO 50001 (quản lý năng lượng) hay LEED (thiết kế và xây dựng xanh) sẽ giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm thiểu phát thải và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Một trong những lĩnh vực điển hình thể hiện xu hướng này chính là phát triển các khu công nghiệp xanh, hay còn gọi là khu công nghiệp sinh thái. Các khu công nghiệp xanh được thiết kế với mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, tối đa hóa hiệu quả sử dụng tài nguyên và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Theo bà Trang Bùi – Tổng Giám đốc Công ty dịch vụ bất động sản Cushman & Wakefield tại Việt Nam, trong số 290 khu công nghiệp đang hoạt động tại Việt Nam, chỉ có khoảng 1-2% đang thực hiện các bước trở thành khu công nghiệp sinh thái, nhưng con số này đang có xu hướng tăng lên nhờ áp dụng các giải pháp sản xuất sạch và công nghệ hiện đại.

Xây dựng khu công nghiệp xanh là xu hướng tất yếu hướng đến mục tiêu phát triển bền vững. Ảnh: baohaiphong.vn

Theo đó, các khu công nghiệp sinh thái không chỉ tập trung vào việc sử dụng nguồn năng lượng tái tạo mà còn chú trọng đến các giải pháp quản lý chất thải, xử lý nước thải đạt chuẩn và tái chế vật liệu. Ví dụ, chương trình thí điểm khu công nghiệp sinh thái do Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp quốc (UNIDO) phối hợp với Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam  trước đây, nay là Bộ Tài chính triển khai tại các địa phương như Ninh Bình, Cần Thơ và Đà Nẵng từ năm 2015 đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực. Các doanh nghiệp tham gia dự án tiết kiệm trên 6,5 triệu USD mỗi năm nhờ áp dụng các phương pháp sản xuất sạch (RECP), giảm được hơn 22.000 MWh điện, 600.000 m³ nước và giảm 32.000 tấn khí thải CO2 mỗi năm.

Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển bền vững, ngày 28 tháng 5 năm 2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2022/ND-CP về quản lý khu công nghiệp, khu kinh tế nhằm đưa ra các hướng dẫn cụ thể cho việc xây dựng và quản lý khu công nghiệp sinh thái trên phạm vi cả nước. Nghị định này không chỉ đề cập đến các yêu cầu về quản lý môi trường mà còn khuyến khích áp dụng các tiêu chuẩn về an toàn lao động, sử dụng năng lượng hiệu quả và xây dựng hạ tầng xanh.

Bên cạnh đó, tiêu chuẩn ISO 37101 (phát triển bền vững cộng đồng) và các bộ tiêu chí đô thị xanh của Việt Nam đã được tích hợp để định hướng phát triển đô thị thông minh, đảm bảo môi trường sống lành mạnh và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

Thực tế, các khu công nghiệp xanh còn mở ra cơ hội thu hút nhiều khách thuê từ các ngành công nghiệp khác nhau. Về lĩnh vực năng lượng, các công ty sản xuất điện mặt trời, điện gió và thủy điện được hưởng lợi từ môi trường thuận lợi cho nghiên cứu và phát triển các giải pháp năng lượng sạch. Công nghệ sạch không chỉ giúp tối ưu hóa việc sử dụng nguyên liệu thô, năng lượng và nước mà còn đóng góp vào việc giảm phát thải và bảo vệ môi trường.

Trong lĩnh vực sản xuất và chế tạo, các doanh nghiệp hướng tới quy trình sản xuất thân thiện với môi trường, ví dụ như sản xuất tinh gọn, giảm chất thải và thực hành nền kinh tế tuần hoàn, sẽ được hưởng lợi khi đặt trụ sở tại các khu công nghiệp xanh. Các nhà sản xuất xe điện, thiết bị tiết kiệm năng lượng hay vật liệu tái chế không chỉ tối ưu được chi phí sản xuất mà còn gia tăng sức cạnh tranh nhờ vào mô hình kinh tế bền vững. Cùng lúc đó, các doanh nghiệp chuyên về quản lý và tái chế chất thải cũng sẽ phát triển mạnh mẽ, khi được tạo điều kiện hợp tác, chia sẻ tài nguyên và phát triển các sáng kiến chuyển hóa chất thải thành năng lượng.

Không chỉ dừng lại ở đó, khu công nghiệp xanh còn thu hút các doanh nghiệp trong ngành thực phẩm và nông nghiệp bền vững. Sản xuất thực phẩm hữu cơ, canh tác aquaponics hay các dự án canh tác thẳng đứng sẽ được hưởng lợi từ môi trường xanh, đảm bảo tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm và bảo vệ môi trường. Đồng thời, các ngành dịch vụ như logistics, thời trang, nghiên cứu đổi mới sáng tạo, dược phẩm và công nghệ sinh học cũng nhận thấy lợi ích khi hoạt động trong khuôn khổ một khu công nghiệp xanh, nơi mà các yếu tố về cơ sở hạ tầng và quản lý chất lượng đạt chuẩn quốc tế.

Điển hình trong bắt kịp xu hướng công nghiệp xanh, Thành phố Hải Phòng, nơi có vị trí chiến lược nhưng cũng nằm trong danh sách các thành phố bị đe doạ bởi biến đổi khí hậu trong 60-70 năm tới đã đặc biệt chú trọng đến phát triển công nghiệp xanh. Các dự án như xây dựng khu công nghiệp xanh tại khu kinh tế ven biển phía Nam thành phố được đề xuất nhằm đạt mục tiêu Net-Zero, tức giảm thiểu lượng khí thải CO2 đến mức cân bằng với lượng hấp thụ tự nhiên.

Ông Bruno Jaspaert - Tổng giám đốc Tổ hợp Khu công nghiệp DEEP C cho biết, DEEP C mong muốn trở thành khu công nghiệp đầu tiên của Việt Nam đạt mục tiêu Net-Zero, đồng thời cam kết thực hiện 85 giải pháp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải và tiết kiệm nước. Những giải pháp này dự kiến sẽ tiết kiệm 5,7 triệu kWh điện, 90.000 m³ nước và giảm 10.000 tấn CO2 mỗi năm.

Song song với đó, mô hình cụm công nghiệp sinh thái cũng đang được triển khai mạnh mẽ tại Hải Phòng. Ví dụ, cụm công nghiệp An Thọ do Công ty CP Đầu tư An Thọ làm chủ đầu tư được xây dựng theo tiêu chuẩn ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) và hướng đến tạo ra không gian xanh kết hợp với di sản địa phương. Hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn cột A và việc tích hợp các giải pháp năng lượng tái tạo như điện mặt trời đã góp phần tạo nên một môi trường làm việc thân thiện, góp phần vào sự phát triển bền vững của các doanh nghiệp.

Xu hướng sản xuất xanh và phát triển bền vững đang trở thành chiến lược quan trọng của nhiều doanh nghiệp không chỉ tại Hải Phòng, các doanh nghiệp không chỉ tập trung vào cải tiến công nghệ sản xuất mà còn chú trọng đến việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng nguyên liệu xanh. Ông Trần Quốc Huy – Giám đốc Marketing của Công ty CP Giống bò sữa Mộc Châu cho biết, việc chuyển đổi sang sản xuất xanh không chỉ giúp tối ưu hóa chi phí, tăng năng suất mà còn bảo vệ hệ sinh thái và hướng tới một nền nông nghiệp tuần hoàn bền vững. Mộc Châu Milk đã đầu tư mạnh vào công nghệ cao, thay đổi các quy trình sản xuất và sử dụng nguyên liệu tái chế để giảm thiểu phát thải và tối ưu hóa năng lượng.

Đối với ngành chế biến, Công ty CP Đường Quảng Ngãi cũng đã và đang triển khai nhiều giải pháp nhằm xử lý nước thải, tái sử dụng nước sau sản xuất và giảm thiểu carbon thông qua việc tận dụng bã mía để sản xuất điện sạch. Các hệ thống quản lý chất lượng tiên tiến như phương pháp hạch toán chi phí dòng vật liệu (MFCA) đã giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, giảm lãng phí và đảm bảo tiêu chuẩn an toàn môi trường.

Tuy nhiên, chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh không phải là điều dễ dàng. Thách thức lớn nhất chính là chi phí đầu tư ban đầu cao, từ nâng cấp công nghệ, đổi mới dây chuyền sản xuất đến đào tạo nhân sự chuyên môn. Ông Nguyễn Đình Thành - chuyên gia truyền thông và chiến lược thương hiệu nhấn mạnh "xanh hóa" không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp. Nếu như trước đây, các đối tác nhập khẩu chủ yếu quan tâm đến chất lượng, mẫu mã, tiêu chuẩn sản xuất thì hiện nay họ còn đặt ra những yêu cầu cao hơn về tính bền vững của sản phẩm.

Điều này không chỉ phản ánh sự thay đổi trong chính sách của các nước nhập khẩu mà còn xuất phát từ nhu cầu thực tế của người tiêu dùng toàn cầu, những người ngày càng ưu tiên các sản phẩm thân thiện với môi trường. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe từ thị trường sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng xuất khẩu, nâng cao khả năng cạnh tranh và tạo dựng vị thế vững chắc trên thị trường.