Hiện nay, việc nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ chống giả, truy xuất nguồn gốc đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết trong bối cảnh kinh tế thị trường cạnh tranh khốc liệt. Các giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mà còn góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Phóng viên đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Bá Chính - Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Mã số Mã Vạch Quốc gia - Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia xoay quanh vấn đề trên.

Ông Bùi Bá Chính - Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm Mã số Mã Vạch Quốc gia - Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia.

Thưa ông, việc nghiên cứu và phát triển giải pháp công nghệ chống giả, truy xuất nguồn gốc dựa trên những yêu cầu thực tiễn nào của bối cảnh kinh tế thị trường hiện nay?

Vấn đề phát triển các giải pháp công nghệ chống giả, truy xuất nguồn gốc xuất phát từ nhiều yếu tố.

Thứ nhất là tăng trưởng thương mại điện tử và mua sắm trực tuyến: Việc mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến khiến việc kiểm soát chất lượng sản phẩm trở nên khó khăn hơn; Môi trường mua sắm trực tuyến tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng nhái.

Thứ hai là nhu cầu về minh bạch và tin cậy của người tiêu dùng: Người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến nguồn gốc, xuất xứ, quy trình sản xuất của sản phẩm; Nhu cầu về sản phẩm chất lượng, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm và sức khỏe ngày càng tăng cao.

Thứ ba là cạnh tranh khốc liệt trên thị trường: Các doanh nghiệp cần bảo vệ thương hiệu của mình khỏi hàng giả, hàng nhái để duy trì uy tín và lợi nhuận; Việc xây dựng lòng tin của khách hàng thông qua các giải pháp truy xuất nguồn gốc là yếu tố cạnh tranh quan trọng.

Thứ tư là quy định pháp luật ngày càng chặt chẽ: Nhiều quốc gia đã ban hành các quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đặc biệt là trong các ngành hàng như thực phẩm, dược phẩm; Việc sản xuất và buôn bán hàng giả, hàng nhái bị xử lý nghiêm khắc hơn.

So với các công nghệ quét mã vạch thông thường trước đây, một số giải pháp truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ tối ưu nhất hiện nay là gì, thưa ông?

Công nghệ quét mã vạch truyền thống (1D) đã được sử dụng từ lâu để quản lý hàng hóa và theo dõi thông tin sản phẩm. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, các giải pháp truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ mới đã có những ưu thế được đánh giá là vượt qua một số giới hạn của mã vạch truyền thống như: Blockchain - Đảm bảo tính minh bạch, không thể thay đổi của dữ liệu; Mã QR- Dễ dàng truy cập thông tin sản phẩm qua điện thoại di động; IoT (Internet of Things) - Kết nối các thiết bị trong chuỗi cung ứng để thu thập dữ liệu; AI (Trí tuệ nhân tạo) - Phân tích dữ liệu lớn để phát hiện hàng giả, hàng nhái.

Tuy nhiên, các công nghệ mới này cũng có những mặt hạn chế như sau: Đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu cao: chi phí mua thiết bị, công nghệ với chi phí cho việc thiết kế hệ thống phần mềm để nhập và liên kết các dữ liệu với nhau; Đòi hỏi trình độ quản lý cao; Phải có giải pháp bảo mật thông tin phù hợp.

Do đó, mặc dù các giải pháp truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ mới đã mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với mã vạch truyền thống, giúp tăng cường niềm tin của người tiêu dùng, bảo vệ thương hiệu và nâng cao hiệu quả quản lý chuỗi cung ứng, tuy nhiên, cũng phải phụ thuộc vào điều kiện của đơn vị áp dụng mới có thể tạo được tác dụng lớn nhất.

Công nghệ chống giả giải quyết được bài toán gì cho các doanh nghiệp nói riêng và thị trường thương mại nói chung?

Công nghệ chống giả là công cụ mạnh mẽ giúp giải quyết nhiều vấn đề nan giải. Ảnh minh họa.

Công nghệ chống giả không chỉ đơn thuần là một giải pháp kỹ thuật, mà còn là công cụ mạnh mẽ giúp doanh nghiệp và thị trường giải quyết nhiều vấn đề nan giải. Dưới đây là những bài toán mà công nghệ này có thể giải quyết hiệu quả:

Trước tiên đối với doanh nghiệp: Công nghệ chống giả giúp bảo vệ thương hiệu - Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái làm ảnh hưởng đến uy tín và hình ảnh thương hiệu; Tăng cường lòng tin của khách hàng đối với sản phẩm. Tăng cường cạnh tranh - Khẳng định chất lượng sản phẩm, tạo ra lợi thế cạnh tranh so với đối thủ; Mở rộng thị trường và tiếp cận khách hàng mới.

Quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả - Theo dõi và kiểm soát chặt chẽ quá trình sản xuất, phân phối sản phẩm; Phát hiện và xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh. Tuân thủ pháp luật - Đảm bảo tuân thủ quy định về an toàn thực phẩm, dược phẩm và các ngành hàng khác; Tránh rủi ro pháp lý.

Tiếp đó, đối với thị trường thương mại: Công nghệ chống giả giúp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; Giúp người tiêu dùng dễ dàng phân biệt hàng chính hãng và hàng giả; Đảm bảo chất lượng và an toàn cho sản phẩm tiêu dùng.

Tăng cường minh bạch - Tạo ra một thị trường minh bạch, cạnh tranh lành mạnh; Giảm thiểu tình trạng gian lận thương mại. Phát triển kinh tế - Khuyến khích sản xuất và kinh doanh hàng chính hãng; Tăng thu ngân sách nhà nước thông qua việc giảm thiểu thất thu thuế.

Còn đối với thị trường thương mại nói chung, công nghệ chống giả giúp nâng cao niềm tin của người tiêu dùng - Khi người tiêu dùng tin tưởng vào chất lượng sản phẩm, họ sẽ sẵn sàng trả giá cao hơn và trung thành với thương hiệu. Bảo vệ môi trường - Giảm thiểu lượng rác thải từ bao bì sản phẩm và các vật liệu đóng gói. Phát triển kinh tế số - Thúc đẩy quá trình số hóa trong các doanh nghiệp và ngành hàng.

Do đó, công nghệ chống giả đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của tất cả các bên liên quan, từ doanh nghiệp, người tiêu dùng đến chính phủ. Việc ứng dụng công nghệ này không chỉ giúp doanh nghiệp tăng cường năng lực cạnh tranh mà còn góp phần xây dựng một thị trường trong sạch, phát triển bền vững.

Hiện nay, đối với mỗi sản phẩm hàng hóa, với mỗi doanh nghiệp, có rất nhiều giải pháp công nghệ truy xuất được đưa ra và áp dụng. Vậy để đi đến tính thống nhất, đồng bộ và minh bạch về truy xuất, quản lý xác thực nguồn gốc sản phẩm trên thị trường, việc xây dựng một nền tảng số chung áp dụng cho tất cả doanh nghiệp sẽ được cân nhắc ra sao?

Với sự đa dạng của các giải pháp truy xuất nguồn gốc hiện nay, việc thiếu một nền tảng thống nhất đang gây ra nhiều khó khăn trong việc quản lý, kiểm soát và xác thực nguồn gốc sản phẩm trên thị trường. Điều này dẫn đến tình trạng chồng chéo, thiếu minh bạch và khó khăn trong việc tích hợp dữ liệu.

Với những bất cập trong thực trạng triển khai hoạt động truy xuất nguồn gốc, đồng thời để bắt kịp xu hướng phát triển và triển khai truy xuất nguồn gốc trên thế giới, ngày 19/01/2019 Thủ tướng đã ban hành Quyết định số 100/QĐ-TTg, phê duyệt “Đề án triển khai áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc” với mục tiêu: Hoàn thiện hệ thống quy định pháp luật, văn bản, tài liệu hướng dẫn về truy xuất nguồn gốc; Đẩy mạnh xã hội hóa hoạt động truy xuất nguồn gốc để phục vụ hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, bảo đảm chất lượng, tính an toàn của sản phẩm, hàng hóa; Nâng cao nhận thức của xã hội, các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp về truy xuất nguồn gốc thông qua việc đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, phổ biến, đào tạo cho các bên liên quan; Đảm bảo công khai, minh bạch các thông tin truy xuất nguồn gốc của sản phẩm, hàng hóa trên thị trường, cung cấp thông tin, kiến thức thiết yếu về truy xuất nguồn gốc.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Đề án là việc xây dựng Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa Quốc gia. Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa Quốc gia là một nền tảng số tập trung, cho phép người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý truy cập, kiểm tra thông tin chi tiết về nguồn gốc, quá trình sản xuất, phân phối của một sản phẩm cụ thể. Nền tảng này đóng vai trò như cầu nối giữa các bên tham gia trong chuỗi cung ứng, đảm bảo tính minh bạch và tin cậy của thông tin sản phẩm.

Cổng truy xuất mang đến nhiều lợi ích cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp và người tiêu dùng, cụ thể như sau:

Đối với người tiêu dùng: Đảm bảo an toàn - Kiểm tra thông tin về chất lượng, nguồn gốc, các thành phần của sản phẩm để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Ra quyết định mua hàng thông minh - So sánh thông tin từ nhiều sản phẩm khác nhau để lựa chọn sản phẩm phù hợp nhất. Bảo vệ quyền lợi - Khi phát hiện hàng giả, hàng nhái có thể dễ dàng khiếu nại và đòi quyền lợi.

Đối với doanh nghiệp: Nâng cao uy tín - Minh bạch thông tin sản phẩm, giúp xây dựng lòng tin của khách hàng. Bảo vệ thương hiệu - Ngăn chặn hàng giả, hàng nhái làm ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu. Tối ưu hóa chuỗi cung ứng - Theo dõi và quản lý hiệu quả quá trình sản xuất, phân phối sản phẩm.

Đối với cơ quan quản lý: Quản lý thị trường hiệu quả - Theo dõi, kiểm soát và xử lý các vi phạm về chất lượng, an toàn thực phẩm. Xây dựng cơ sở dữ liệu: Thu thập và phân tích dữ liệu về sản phẩm, phục vụ cho việc xây dựng chính sách và quy định.

Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa Quốc gia được coi là một nền tảng số, giải pháp quan trọng để xây dựng thị trường trong sạch, minh bạch và phát triển bền vững. Việc triển khai thành công nền tảng này đòi hỏi sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Xin trân trọng cảm ơn ông!